Na Sardynii warte zobaczenia są nuragi, megalityczne warowne wieże obserwacyjne, które pochodzą z połowy II tysiąclecia przed Chrystusem. Na wyspie znajduje się ich około 7000. Budowane były bez użycia zaprawy z ociosanych kamieni przez zasiedlającą Sardynię od ok XVII do ok. II w p.n.e. cywilizację nazywaną nuragijską.
Informacje ogólne
stolica: Cagliari
powierzchnia: 24 800 km2 (region 24 100 km2)
liczba mieszkańców: 1 672 422 (2008)
gęstość zaludnienia: 69 os./km2
używane języki: sardyński i włoski
prezydent: Ugo Cappellacci (PdL) (od 2009)
ważniejsze miasta: Sassari, Nuoro, Oristano, Alghero, Olbia
główne porty: Cagliari, Porto Foxi, Porto Torres
najwyższy szczyt: La Marmora (1834 m n.p.m.)
najważniejszy masyw górski: Gennargentu
rzeki: Tirso, Mannu, Flumendosa
najważniejsze jeziora: Coghinas, Omodeo
położenie: pomiędzy 38° 51' N i 41° 15' N oraz 8° 8' E i 9° 50' E
długość wybrzeża: 1849 km
Geografia
Sardynia jest drugą co do wielkości wyspą na Morzu Śródziemnym. Wybrzeża wyspy są najczęściej wysokie i skaliste, z długimi, względnie prostymi odcinkami, wieloma wybitnymi cyplami, kilkoma szerokimi, głębokimi zatokami, wieloma przesmykami i z wieloma mniejszymi wyspami nieopodal wybrzeża.
Przeważającą część wyspy zajmują góry i płaskowyże. Roślinność to głównie makia, wiecznie zielone zarośla. Sardynia ma kilka głównych rzek. Największe rzeki to Tirao, 151 km, która wpada do Morza Sardyńskiego, Coghinas, 115 km, i Flumendosa, 127 km. Są 54 sztuczne jeziora i tamy, które dostarczają wodę i prąd. Najważniejsze to Jezioro Omodeo i Jezioro Coghinas. Jedynym naturalnym słodkowodnym jeziorem jest Lago di Baratz. Wiele dużych, płytkich, słonowodnych lagun i rozlewisk jest zlokalizowanych wzdłuż wybrzeża.
Wyspa ma typowy klimat podzwrotnikowy śródziemnomorski: zimą łagodny i deszczowy, latem gorący i suchy. W ciągu roku jest około 300 dni słonecznych, z koncentracją opadów zimą i jesienią, i opadami śniegu w górach. Średnia roczna temperatura wynosi od 11 °C do 17 °C. Dominującym wiatrem jest północno-zachodni Mistral, wiejący głównie zimą i wiosną. Może on wiać dosyć mocno, ale zwykle jest suchy i łagodny.
Historia
Prawdopodobnie około 1000 p.n.e. na wyspę przybyli Sardenowie wypierając Ligurów na północne krańce wyspy. Do 238 p.n.e. Sardynią władali Kartagińczycy. Pozostało tu więcej świadectw ich kultury niż w ojczyźnie – dzisiejszej Tunezji. W mieście Nuoro można oglądać świątynię boga Baala, cmentarze i domy mieszkalne tego starożytnego ludu, który został wyparty z Sardynii przez Rzymian.
Przez długi czas uczeni niewiele wiedzieli o kulturze nuragijskiej – pierwotnej cywilizacji sardyńskiej. Liczba, zakres i rozmiar pozostałości architektonicznych z okresu neolitycznego wskazują na dużą populację wyspy. Pewne odkrycia archeologiczne wskazują na wczesne kontakty z Kretą oraz Cyprem[potrzebne źródło]. Około 1000 p.n.e. Feniccy żeglarze ustanowili kilka portów handlowych na wybrzeży Sardynii. W 509 p.n.e. wybuchła wojna pomiędzy rodzimą ludnością a fenickimi osadnikami. Osadnicy wezwali na pomoc Kartaginę (która niegdyś była założona przez Fenicjan) i wyspa stała się podległa Kartaginie. W 238 p.n.e. – po pokonaniu Kartaginy przez Republikę Rzymską w pierwszej wojnie punickiej – Kartagina miała dodatkowe problemy wewnętrzne (Wojna Najemników). Wtedy Rzymianie zajęli Korsykę wraz z Sardynią, praktycznie bez oporu ze strony Kartagińczyków.
W następnych latach pod rządami Rzymu, Sardyńczycy dla obrony przed najeźdźcami wybudowali wokół nabrzeżnych miast pas fortyfikacji, zwany "terra barbagia". Gorsze czasy nastały dla Sardynii w roku 465 n.e., gdy pojawili się Wandalowie, którzy utworzyli królestwo w północnej Afryce podbite przez cesarza bizantyńskiego Justyniana I.
W latach 928/9 wyspa pustoszona była przez piratów Saqaliba (słowiańskich), którzy wspólnie z Arabami na 30 statkach przez szereg kolejnych lat wyprawiali się również na Genuę oraz wybrzeża Kalabrii[1].
Potem nastali Genueńczycy i władcy z Pizy. Po długim okresie walk papież oddał Sardynię władcom Aragonii. Wtedy też rozpoczął się napływ ludności z Katalonii i represje władz. Po kilku stuleciach Sardynia przeszła w ręce Austrii, która rok później wymieniła ją z Piemontem na Sycylię.
W roku 1720 Sardynia dostała się pod panowanie dynastii sabaudzkiej, późniejszych królów Italii, stając się tym samym częścią Włoch.
Potencjalna Atlantyda
Włoski dziennikarz Sergio Frau w książce „Słupy Herkulesa” wskazuje, że to Sardynia może być mityczną Atlantydą[2]. Według niego potężne budowle cywilizacji nuragijskiej oraz jej sztuka przywołują skojarzenia z opisywaną przez Platona kulturą Atlantów. Twierdzi on również, że Słupy Heraklesa w rozumieniu antycznym mogły leżeć nie przy Cieśninie Gibraltarskiej, lecz między Tunezją i Sycylią, zaś czas od zalania Atlantydy do narodzin Platona nie wynosił dziewięć tysięcy, a jedynie dziewięćset lat.
Hipoteza o tym, że w przekazie dotyczącym Atlantydy błąd mógł popełnić sam autor, albo któryś kopista jego tekstów, zamieniając 900 lat na 9000, ma swoich zwolenników także wśród części badaczy zakładających istnienie Atlantydy. Wówczas to upadła także kultura minojska na Krecie, co miało związek ze zmianami do jakich doszło po wybuchu wulkanu na greckiej wyspie Santoryn. Informacje te na początku sierpnia 2009 podało także amerykańskie czasopismo „Independent”[3].
Gospodarka
Na Sardynii eksploatuje się bogate złoża rud cynku, ołowiu, żelaza, miedzi, antymonu, srebra i boksytów. Znajdują się tu wielkie saliny morskie i kamieniołomy alabastru. Występuje przemysł hutniczy (hutnictwo cynku i ołowiu), stoczniowy, chemiczny, metalowy, cementowy, włókienniczy, spożywczy. Jest też rafineria ropy naftowej.
Występuje uprawa zbóż, roślin strączkowych, buraków cukrowych, warzyw, winorośli, oliwek, migdałów, drzew cytrusowych, tytoniu, oraz hodowla kóz i owiec, rybołówstwo, połów ostryg i skorupiaków.
Rozwinięta turystyka.
Prowincje
Region dzieli się na 8 prowincji:
prowincja Cagliari
prowincja Nuoro
prowincja Oristano
prowincja Sassari
prowincja Carbonia-Iglesias
prowincja Medio Campidano
prowincja Olbia-Tempio
prowincja Ogliastra
Język sardyński
Język sardyński (limba sarda, sardu) to język, a według niektórych uczonych makrojęzyk, z grupy romańskiej (podgrupa południoworomańska) języków indoeuropejskich, którym posługuje się od 1 do 1,5 mln Sardyńczyków (mieszkańców Sardynii - włoskiej wyspy na Morzu Śródziemnym).
We Włoszech uznawany jest za dialekt języka włoskiego, jednak większość językoznawców spoza tego kraju, uważa sardyński za odrębny język. Najstarsze zabytki literatury napisanej w tym języku (właściwie w jego dialektach, gdyż nie ma on jednej formy literackiej) pochodzą z XVI wieku. Język sardyński czerpał wiele zapożyczeń z łaciny, greki, języka arabskiego, hiszpańskiego, katalońskiego oraz włoskiego.
Na język sardyński składają się cztery główne dialekty, ze względu na silne zróżnicowanie uważane niekiedy za odrębne języki:
kampidański (południowosardyński) (razem z dialektem arborskim),
logudorski (środkowosardyński) (razem z dialektem nuorskim)
sassarski (północnozachodniosardyński)
gallurski (północnowschodniosardyński)
Tagi: strefa śródziemnomorska sardynia
