Historia
Do I wieku n.e. na terenie Chorwacji znajdowała się rzymska prowincja Iliria (łac. Illyricum).
Od I wieku n.e. prowincje rzymskie Dalmacja i Panonia.
Na początku VII wieku przybyły plemiona Chorwatów.
W 803 tereny Chorwacji Dalmatyńskiej zostały podbite i włączone do imperium Karola Wielkiego.
VII – VIII wiek – najazdy Ostrogotów, Awarów i plemion Słowian.
Tereny Chorwacji stały się miejscem rywalizacji o wpływy: papiestwa, Wenecji i Węgier.
Do 1102 rządy chorwackich książąt i królów.
W 1102 unia personalna z Węgrami.
XIV wiek – pod koniec panowania Andegawenów na Węgrzech (1308-95) okres walk wewnętrznych.
Po bitwie pod Mohaczem w 1526 Chorwacja dostała się pod panowanie Habsburgów.
Część ziem pod panowaniem Turków osmańskich, stopniowy ich napór spowodował zajmowanie praktycznie całego terytorium.
W XVIII wieku zmniejszanie wpływów tureckich i w latach 1809-1813 powstały Prowincje Ilyrijskie Napoleona.
W XIX wieku w Cesarstwie Austriackim, a później w strefie wpływów Węgier (po 1867 w Krajach Korony Świętego Stefana, czyli węgierskiej części państwa; w części austriackiej pozostała Dalmacja), cieszyła się tam jednakże autonomią (własny sejm). Austriacy starali się wyzyskiwać konflikty węgiersko-chorwackie dla umocnienia dynastii habsburskiej (np. Chorwaci pomogli w stłumieniu powstania węgierskiego w 1848).
Także w XIX wieku tendencje niepodległościowe (1848).
Po I wojnie światowej i rozpadzie Austro-Węgier w 1918 roku Chorwacja weszła w skład Królestwa SHS (Serbów, Chorwatów i Słoweńców), od 1929 w Jugosławii.
W czasie II wojny światowej w roku 1941 faszystowskie ugrupowanie ustaszy na czele z Ante Paveliciem przejęło władzę, ogłosiło niepodległość i powstało Niepodległe Państwo Chorwackie (NDH). Terytorium Chorwacji sprzymierzonej wówczas z Niemcami obejmowało Chorwację właściwą (choć nie całą, część terytorium przyłączono do Włoch) oraz tereny dzisiejszej Bośni i Hercegowiny.
W maju 1945 likwidacja przez armię jugosłowiańską Niezależnego Państwa Chorwackiego.
Od 1945 po zakończeniu II wojny światowej Chorwacja została włączona do Jugosławii Josipa Broz-Tity (który sam był z pochodzenia Chorwatem).
W 1991 proklamowano niepodległość; rozpoczęła się wojna z Jugosławią (de facto z Serbią, wspomaganą przez oddziały czarnogórskie) (Wojna w Chorwacji).
Od kwietnia 1992 siły pokojowe ONZ.
Konflikt rozwiązany w 1995 – układ w Dayton.
Chorwacja zabiega o członkostwo w NATO.
Od początku lat 90. rządy nacjonalistów Chorwackiej Wspólnoty Demokratycznej (HDZ) pod wodzą Franja Tudjmana (aż do jego śmierci w 1999).
Wygrana w wyborach 2000 sił umiarkowanych: prezydentem został Stjepan Mesić, dawny antykomunistyczny opozycjonista państwa. Rząd utworzyła koalicja zreformowanych postkomunistów z ludowcami, chadekami i partią liberalną, a na jego czele stanął Ivica Račan. Gabinet zabiegał o zbliżenie Chorwacji do struktur europejskich.
Przegrana w wyborach 2003, powrót do władzy Chorwackiej Wspólnoty Demokratycznej (HDZ).
3 października 2005 roku Chorwacja rozpoczęła negocjacje w sprawie przyjęcia do Unii Europejskiej.
lipiec-sierpień 2007 roku – wielkie pożary spustoszyły wybrzeża południowo-środkowej części Chorwacji.
1 kwietnia 2009 – Chorwacja dołączyła do grona państw członkowskich NATO.
14 września 2011 – zakończono negocjacje w sprawie przyjęcia Chorwacji do Unii Europejskiej[10]
9 grudnia 2011 – podpisanie traktatu akcesyjnego[11].
22 stycznia 2012 – Chorwaci w referendum opowiadają się za (66,27%) członkostwem kraju w Unii Europejskiej.
1 lipca 2013 – Chorwacja wchodzi do Unii Europejskiej.
Geografia
Część południowa jest górzysta (Góry Dynarskie), a północ nizinna (Nizina Panońska). Chorwacja ma także dostęp do Morza Adriatyckiego. Państwo to posiada wyjątkowe w skali świata wybrzeże z ustawionymi równolegle do niego podłużnymi wyspami. Ten typ to tzw. wybrzeże dalmatyńskie, którego nazwa pochodzi właśnie od tej chorwackiej krainy. Na terenie kraju znajduje się 1185 wysp i wysepek, z czego 66 jest zamieszkanych. Największe z nich to:
Krk – 405 km2
Cres – 405 km2
Brač – 394 km2
Hvar – 299 km2
Pag – 284 km2
Korčula – 276 km2
Powierzchnia i granice
Powierzchnia – 56 610 km2
Skrajne punkty: północny 46°33'N, południowy 42°23'N, zachodni 13°30'E, wschodni 19°27'E. Chorwacja składa się z dwóch pasów ułożonych na kształt litery "V". Pas ciągnący się wzdłuż wybrzeża jest długi na 380 km i szeroki na około 100 km, który zwęża się ku południowi. Drugi, północny pas, ciągnący się w głąb Półwyspu Bałkańskiego, jest długi na 430 km i w najszerszym miejscu ma 170 km.
Chorwacja graniczy z następującymi państwami:
Słowenia – 670 km
Węgry – 329 km
Serbia – 241 km
Bośnia i Hercegowina – 932 km
Czarnogóra – 25 km
Linia brzegowa – 5790 km
Budowa geologiczna i rzeźba
Terytorium Chorwacji to obszary będące częścią Kotliny Panońskiej zwanej Slawonią, tereny te zajmują północną i północno-wschodnią część kraju. Południe i zachód kraju zajmują Góry Dynarskie, w których położony jest najwyższy szczyt Chorwacji – Vrh Dinare mierzący 1830 m n.p.m. Kotlina Panońska wypełniona jest mezozoicznymi osadami morskimi i jeziornymi. Urozmaicają ją także góry zrębowe zbudowane ze skał krystalicznych. Góry Dynarskie zbudowane są z wapieni, dolomitów oraz z fliszu, a ich zewnętrzną część stanowi wybrzeże dalmatyńskie. Trzon gór stanowi tzw. Kras Dynarski, gdzie jak sama nazwa wskazuje występują zjawiska krasowe i rzeźba.
Klimat
Chorwacja położona jest w strefie klimatu śródziemnomorskiego na wybrzeżu i umiarkowanego w głębi kraju. Średnia miesięczna temperatura powietrza kształtuje się następująco:
styczeń 3 °C i lipiec 24 °C – Rijeka
styczeń 9 °C i lipiec 27 °C – Dubrownik
styczeń 0 °C i lipiec 24 °C – w głębi kraju
Do rzadkości należą na wybrzeżu dni z ujemną temperaturą. W Dubrowniku od połowy czerwca do połowy września słonce świeci przez około 10 godzin dziennie.
Roczna suma opadów atmosferycznych waha się w granicach:
700-1 300 mm na wybrzeżu, głównie zimą
1 000-1 500 mm w głębi kraju
3000 mm – tereny górskie – Biokovo, Velebit
W górach powyżej 1600 m n.p.m. występuje klimat górski, gdzie zimą utrzymują się ujemne temperatury, a latem w lipcu średnie wartości osiągają 17 °C.
Wody
Chorwacja jest krajem ubogim w wody powierzchniowe, a przeważająca część kraju należy do zlewiska Morza Czarnego. Na terenie Chorwacji występują rzeki krasowe tzw. ponornice. Rzeki w kraju są zasilane głównie opadami deszczu jakie mają miejsce w górach i śniegu w okresie zimowym. W kraju występują liczne zbiorniki krasowych wód podziemnych.
Największe rzeki przepływające przez Chorwację to:
Dunaj – całkowita długość: 2850 km, wpływa do Morza Czarnego
Drawa – całkowita długość: 940 km, wpływa do Dunaju a potem do Morza Czarnego
Sawa – całkowita długość: 725 km, wpływa do Dunaju a potem do Morza Czarnego
Chorwacja nie ma dużych naturalnych jezior, największym z nich jest Vransko o powierzchni 30,7 km2.
Flora i fauna
Strefę roślinną można podzielić na dwa obszary. W głębi lądu, zwłaszcza na terenach górskich występuje roślinność typowa dla strefy klimatu umiarkowanego. Lasy w kraju zajmują 35%. Przeważają lasy bukowo-dębowe, które skupiają się w części północno-wschodniej, zaś w górach rosną lasy iglaste. W strefie nadmorskiej występuje roślinność śródziemnomorska, gdzie dominują zarośla typu makia, oraz palmy. Sztucznie wprowadzone zostały agawy i cyprysy.
W lasach Chorwacji żyją wilki i rysie, a wysoko w górach kozice. Na obszarach krasowych licznie występują węże jak np. żmije, oraz jaszczurki.
Ochrona przyrody
Na terenie Chorwacji znajduje się osiem parków narodowych. Są to:
Park Narodowy Jezior Plitwickich (Narodni Park Plitvicka Jezera) – położony w pobliżu arterii łączącej Dalmację z Zagrzebiem, obejmuje 16 jezior połączonych ze sobą wodospadami
Park Narodowy Wysp Briońskich (Narodni Park Brjuni) – znajduje się w pobliżu zachodniego wybrzeża półwyspu Istria i obejmuje dwie większe i dwanaście mniejszych wysepek
Park Narodowy Kornati (Narodni Park Kornati) – położony jest na Mediteranie i obejmuje wyspę Kornat i 150 innych wysp, wysepek i skał.
Park Narodowy Mljet (Narodni Park Mljet) – znajduje się na wyspie Mljet, na północny zachód od Dubrownika. Obejmuje znaczną część tej wyspy; w tym dwa słone jeziora(de facto głębokie zatoki) mające połączenie z morzem oraz małą wysepkę św. Marii na jeziorze dużym(Veliko Jezero)
Park Narodowy Krka (Narodni Park Krka) – obejmuje dolny bieg rzeki Krka, od miejscowości Trosenj i Necven, aż po jej ujście do Morza Adriatyckiego w okolicy miasta Šibenik
Park Narodowy Paklenica (Narodni Park Paklenica) – park leży w południowej części gór Velebit i obejmuje dwa wąwozy – Velika Paklenica i Mala Paklenica oraz kilka jaskiń.
Park Narodowy Risnjak (Narodni Park Risnjak) – jest położony w paśmie Risnjak, pomiędzy Alpami a Górami Dynarskimi, na północ od Rijeki. Obejmuje źródło rzeki Kupa.
Park Narodowy Welebitu Północnego (Narodni Park Sjeverni Velebit) – położony w najwyżej położonych pasmach gór Velebit, w pobliżu wyspy Rab. Obejmuje dwa rezerwaty – Rożanski kuk i Hajdućki kuk oraz jaskinie, w tym jedną z najgłębszych na Świecie – Lukina jama
Podział administracyjny
Chorwacja podzielona jest na 20 żupanii[13] (chorw. županija) + 1 miasto wydzielone (Zagrzeb).
1. żupania zagrzebska
2. żupania krapińsko-zagorska
3. żupania sisacko-moslawińska
4. żupania karlowacka
5. żupania varażdińska
6. żupania kopriwnicko-kriżewczyńska
7. żupania bielowarsko-bilogorska
8. żupania primorsko-gorska
9. żupania licko-seńska
10. żupania virowiticko-podrawska
11. żupania pożedzko-slawońska
12. żupania brodzko-posawska
13. żupania zadarska
14. żupania osijecko-barańska
15. żupania szybenicko-knińska
16. żupania vukowarsko-srijemska
17. żupania splicko-dalmatyńska
18. żupania istryjska
19. żupania dubrownicko-neretwiańska
20. żupania medzimurska
21. Zagrzeb (miasto wydzielone)
Miasta w Chorwacji
Miasta w Chorwacji określane są terminem grad. Status ten otrzymuje osada która spełnia jeden z poniższych warunków:
Jest stolicą jednostki podziału administracyjnego (chor. żupanija),
Ma ponad 10 000 mieszkańców,
Otrzymała prawa miejskie drogą wyjątku.
Według danych oficjalnych pochodzących z 2011 w Chorwacji było ponad 200 miast. Stolica kraju Zagrzeb jako jedyne miasto liczył ponad pół miliona mieszkańców; 2 miasta z ludnością 100÷500 tys., 5 miast z ludnością 50÷100 tys., 9 miast z ludnością 25÷50 tys., 10 miast z ludnością 10÷25 tys. oraz reszta miast poniżej 10 tys. mieszkańców. Zgodnie z Księgą rekordów Guinnessa w Chorwacji znajduje się też najmniejsze miasto na świecie - jest to liczący 14 mieszkańców Hum.
Ustrój polityczny
Chorwacja jest wielopartyjną republiką parlamentarną na podstawie konstytucji z 1990 roku (zmodyfikowanej w 1999 i 2001 roku), z silną pozycją parlamentu.
Mimo że wśród Słowian Chorwaci cieszą się najstarszą tradycją państwowości, to Republika Chorwacji jest jednym z najmłodszych państw europejskich. Jej konstytucja została uchwalona 22 grudnia 1990 r., a uznana została jako samodzielne państwo przez międzynarodową wspólnotę 15 stycznia 1992 r. System prawa został przystosowany do współczesnego ustawodawstwa europejskiego.
Chorwacja stała się krajem demokracji parlamentarnej, którego system polityczny opiera się na poszanowaniu praw człowieka, rządach prawa, równouprawnieniu wspólnot narodowych, nienaruszalności własności osobistej, sprawiedliwości społecznej i wielopartyjności.
W Chorwacji funkcjonuje 18-związkowy system partyjny. Do najbardziej liczących się partii politycznych należą Chorwacka Wspólnota Demokratyczna, Chorwacka Partia Socjalliberalna, Partia Socjaldemokratyczna oraz Partia Prawa.
Kraj administracyjnie dzieli się na 21 województw (okręgów) – żupanij.
Głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat, z prawem powoływania rządu, łącznie z premierem – szefem rządu.
Chorwacki model demokracji parlamentarnej opiera się na podziale władzy.
Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego parlamentu – Zgromadzenia Chorwackiego (Saboru) – złożonego z różnej liczby członków (w zależności od ilości głosujących), wahającej się jednak od 100 do 160 deputowanych. Sabor działa na zasadzie sesyjności. Pierwsza sesja trwa od 15 stycznia do 30 lipca, druga od 15 września do 15 grudnia. Każda sesja rozpoczyna się od odśpiewania hymnu Chorwacji „Nasza piękna Ojczyzno” (Lijepa naša domovino). Osiem dni przed rozpoczęciem obrad nowej sesji każdy z przedstawicieli Saboru otrzymuje od przewodniczącego zarys harmonogramu posiedzeń, który obejmuje wnioski parlamentarzystów i rządu oraz projekty aktów normatywnych, będących przedmiotem debat i głosowań na posiedzeniach plenarnych. Deputowani mają możliwość składania wniosków o uzupełnienie porządku obrad, zgłaszając projekty ustaw do czasu rozpoczęcia sesji. Przewodniczący Saboru ma obowiązek przedłożyć te propozycje na forum izby w terminie do 30 dni (wnioski o materii ustawowej) lub do 15 dni (wnioski w innych sprawach). Pierwsze posiedzenie nowo wybranego parlamentu odbywa się nie później niż dwudziestego dnia od chwili ogłoszenia oficjalnych wyników wyborów. Członkowie Saboru wybierają wówczas następujące organy parlamentu: prezydium Saboru, w skład którego wchodzą przewodniczący i zastępcy przewodniczącego, sekretarza, komitety oraz komisje.
Każdy członek Saboru posiada immunitet formalny i immunitet materialny. Immunitet formalny chroni deputowanego przed zatrzymaniem przez organy ścigania (wyjątkiem jest tutaj ujęcie deputowanego na gorącym uczynku za czyny zagrożone karą pozbawienia wolności powyżej pięciu lat) oraz przed wszczęciem postępowania karnego za popełnione przestępstwa. Immunitet obejmuje także prawo odmowy zeznań w charakterze świadka we wszystkich rodzajach spraw sądowych. Immunitet materialny chroni deputowanego także po zakończeniu sprawowania mandatu przedstawicielskiego. Obejmuje sposób głosowania i treść wypowiedzi reprezentantów w trakcie posiedzeń plenarnych parlamentu oraz jego organów wewnętrznych.
W myśl regulaminu chorwackiego Saboru deputowani mają prawo tworzyć kluby parlamentarne na podstawie przynależności politycznej lub etnicznej. Klub parlamentarny może zostać utworzony przez: partię polityczną posiadającą co najmniej trzech deputowanych w parlamencie; co najmniej trzech przedstawicieli niezrzeszonych; deputowanych wybranych jako przedstawicieli mniejszości narodowych; dwie lub więcej partii politycznych, które mają co najmniej trzech deputowanych w parlamencie.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd na czele którego stoi premier.
Podstawy prawne funkcjonowania systemu partyjnego Chorwacji – tworzenie i działalność partii w Chorwacji regulowane są przez Konstytucję tego kraju i Ustawę o organizacjach politycznych. W Konstytucji ważnym z punktu widzenia partii jest art. 43, który gwarantuje obywatelom wolność zrzeszania się. Dzięki niemu mogą oni tworzyć partie polityczne w celu obrony swoich interesów, a także realizować prawa socjalne, gospodarcze czy polityczne. Niedozwolone jest tworzenie partii, których program lub działania mogą stanowić zagrożenie dla porządku konstytucyjnego i niepodległości. Partie organizują się terytorialnie, a nadzór nad nimi sprawuje Trybunał Konstytucyjny Republiki Chorwacji, który może zawiesić ich działanie. Ustawa o organizacjach politycznych uchwalona w 1993 r. stanowi podstawę dla tworzenia i funkcjonowania partii. Według niej swobodne tworzenie partii jest wyrazem demokratycznego i wielopartyjnego systemu, który jest traktowany jako najwyższa wartość konstytucyjnego porządku Chorwacji. Natomiast art. 2 ustawy stanowi, iż partie polityczne posiadają osobowość prawną oraz działają zgodnie z celami zatwierdzonymi w ich programami i statucie. Ustawa zakazuje działalności partii w organach państwowych, organach jednostek samorządu lokalnego i regionalnego, a także w siłach zbrojnych i policji. Aby założyć partię, należy zebrać podpisy stu pełnoletnich obywateli chorwackich. Każda partia musi być wpisana do specjalnego rejestru, dzięki czemu uzyskuje osobowość prawną. Brak takiej rejestracji uniemożliwia działanie partii. Wpisu dokonuje ministerstwo ds. administracji. Partie mogą być finansowane ze składek członkowskich, dobrowolnych datków, działalności wydawniczej, sprzedaży materiałów promocyjnych. Partie, które mają przynajmniej jednego reprezentanta w parlamencie, otrzymują także środki z budżetu państwa. Muszą one jednak rozliczać się z tych pieniędzy – w przeciwnym razie grozi im utrata prawa do finansowania.
Gospodarka
Gospodarka Chorwacji bazuje przede wszystkim na usługach oraz w mniejszym stopniu na przemyśle lekkim. W okresie letnim również turystyka staje się znaczącym źródłem przychodów państwa. Szacowany dochód PKB na jednego mieszkańca z zachowaniem parytety siły nabywczej w 2006 roku wyniósł 13 400 $, co stanowiło ok. 50% średniego dochodu w Unii Europejskiej, w tym samym roku.
Chorwacja jest krajem post-socjalistycznym, przed rozpadem Jugosławii była drugą, po Słowenii, republiką pod względem rozwoju gospodarczego i poziomu życia mieszkańców. W późnych latach 80. rozpoczął się proces ekonomicznej transformacji i przestawienia gospodarki centralnie planowanej na wolnorynkową. Na początku procesu transformacji pozycja gospodarki chorwackiej, ze względu na jej wysoki poziom w stosunku do innych państw post-komunistycznych, była uprzywilejowana. Gospodarka kraju poważnie ucierpiała na skutek likwidacji przemysłu ciężkiego i znacznych zniszczeń wojennych, poważnym problemem była również utrata wolnego dostępu do rynków państw byłej Jugosławii.
Rolnictwo
Rolnictwo chorwackie jest stosunkowo dobrze rozwinięte, znajduje w nim zatrudnienie 2,7% ludności zawodowo czynnej, wytwarzając aż 8,2% krajowego PKB. Prawie 57% terytorium Chorwacji zajmują grunty orne, łąki i pastwiska. Daje to przeciętny wskaźnik 0,67 ha użytków rolnych na 1 mieszkańca. Najlepsze warunki dla rozwoju rolnictwa posiada Sławonia oraz Chorwacja właściwa. Produkuje się tam głównie pszenicę, kukurydzę, buraki cukrowe, słonecznik, len, konopie, tytoń, a także drzewa owocowe (śliwa). Prawie w całej Chorwacji popularna jest uprawa winorośli, przy czym najwyżej cenione są wina dalmackie. W Dalmacji i Istrii rozwija się również uprawa oliwek, figowców i drzew cytrusowych. Na obszarach nizinnych hoduje się bydło, trzodę chlewną i drób, w Górach Dynarskich, także owce, kozy, osły i muły. Na wybrzeżu rozwija się rybołówstwo i przetwórstwo rybne (głównie sardynki i tuńczyki), u wybrzeży Półwyspu Istria prowadzi się hodowlę ostryg. Poważne znaczenie gospodarcze ma eksploatacja lasów, które zajmują ponad 1/3 powierzchni kraju.
Przemysł
Główną rolę w gospodarce Chorwacji odgrywa przemysł przetwórczy o zróżnicowanej strukturze gałęziowej, do najważniejszych gałęzi należą: hutnictwo żelaza (huta w Sisak) i aluminium (huty w Lozovac i Razine), przemysł stoczniowy (skupiony w dużych portach morskich jak Rijeka, Split i Pula), oraz chemiczny i petrochemiczny (włókna sztuczne, farmaceutyki, nawozy sztuczne, środki czystości i kosmetyki), skupiony w miastach Sisak, Osijek i Split. Duże znaczenie ma także przemysł maszynowy (m.in. fabryki obrabiarek w Zagrzebiu, maszyn rolniczych w Osijek i urządzeń energetycznych w Karlovac), elektrotechniczny, cementowy (Split, płw. Istria). Przemysł włókienniczy (tekstylny i odzieżowy), skórzany i obuwniczy, ulokowany w centralnej części kraju, w Karlovacu, Zagrzebiu i Osijeku. Przemysł spożywczy, głównie winiarski, mięsny oraz przetwórstwa owocowo-warzywnego. W Zagrzebiu ponadto skupia się przemysł poligraficzny, elektroniczny i farmaceutyczny. Niezwykle istotne dla gospodarki chorwackiej jest wybrzeże Dalmacji. Rijeka odgrywa znaczącą rolę jako port tranzytowy dla towarów z Austrii i Węgier, zyskała również poważne znaczenie w świecie jako stocznia. Split, duży port morski, a także centrum produkcji tworzyw sztucznych.
Produkcja energii elektrycznej jest w znacznym stopniu oparta na wyzyskiwaniu hydroenergetycznych zasobów rzek górskich (m.in. kaskadowe hydroelektrownie na rzekach Cetina i Krka). W latach 70. wybudowano we współpracy ze Słowenią elektrownię atomową w Krško, znajdującą się na terytorium Słowenii, około 20 km od granicy.
Kraj posiada niewielkie własne zasoby surowcowe, stosunkowo duże pokłady boksytów (duże pokłady boksytów występujące na półwyspie Istria i w Dalmacji dały podstawę rozwoju hutnictwa aluminium z centrum w Šibeniku), mniejsze miedzi, węgla brunatnego oraz złoża ropy naftowej i gazu ziemnego, nadto nieznaczne złoża manganu, cynku i ołowiu, azbestu oraz węgla kamiennego. Złoża ropy naftowej i gazu ziemnego odkryte w 1960 roku w pełni zaspokajają wewnętrzne potrzeby kraju, czyniąc Chorwację samowystarczalną pod względem energetycznym.
Turystyka
Do 1990 roku, kiedy to rozpadła się Jugosławia, ten dział gospodarki przynosił największą część dewizowych dochodów państwa. Turystyka skupiała się głównie na wybrzeżu dalmatyńskim i w Istrii, znajdowały się tam liczne uzdrowiska i kąpieliska morskie. Wewnątrz kraju ruch turystyczny był relatywnie niewielki. Konflikty zbrojne związane z rozpadem Jugosławii znacznie ograniczyły ruch turystyczny. Wojna domowa zdewastowała dużą część infrastruktury turystycznej, także zabytkowe miasta jak Pula, Split czy Dubrownik, pełne atrakcji turystycznych, uległy poważnym zniszczeniom. Od 1997 roku przemysł turystyczny jest powoli odbudowywany, a sama Chorwacja staje się coraz bardziej popularnym celem przyjazdów wśród turystów. Obecnie turystyka jest znów ważnym i dochodowym działem gospodarki. Obywatele Unii Europejskiej mogą przekroczyć granicę i przebywać na terenie kraju do 90 dni bez posiadania paszportu, legitymując się jedynie dowodem osobistym[14]. W 2012 roku kraj ten odwiedziło 10,369 mln. turystów (4,5% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 8,774 mld dolarów[15].
Charakterystyka turystyki
W Chorwacji można wyróżnić 3 główne ośrodki, do których zmierzają turyści. Pierwszy, a zarazem największy, to jest całe chorwackie wybrzeże Morza Adriatyckiego. Dwa pozostałe są dużo mniejsze, ale też cieszą się dużym zainteresowaniem podróżnych. Są to stołeczne miasto Zagrzeb oraz Jeziora Plitwickie. Najmniej odwiedzanym regionem jest Slawonia.
Adriatyckie wybrzeże sprowadza wielu turystów głównie ze względu na błękitną, ciepłą wodę, słoneczną pogodę, piękne plaże i urozmaicony krajobraz. Cały ten obszar w przeszłości najpierw był pod panowaniem starożytnych Rzymian, a następnie od późnego średniowiecza aż końca XVIII w. pod wpływem Wenecjan. Zarówno jedni i drudzy pozostawili po sobie dużo zabytków, które także przyciągają wielu turystów.
Mniejsze zainteresowanie wschodnią częścią Chorwacji jest spowodowane działaniami wojennymi, które toczyły się tu zaledwie 15 lat temu. Do dziś z tego powodu wiele terenów jest wyludnionych i panuje tutaj duże bezrobocie. Brakuje tutaj większych atrakcji turystycznych, które mogłyby przyciągnąć turystów, a co za tym idzie obszar ten jest ubogi w bazę turystyczną.
Dominujące formy ruchu turystycznego
Turystyka wypoczynkowa
Ta forma ruchu turystycznego zdominowała turystykę w Chorwacji. Największe nasilenie turystyka wypoczynkowa miała miejsce w latach 70. i 80., kiedy to na wybrzeże i wyspy dalmatyńskie oraz na półwysep Istrię przyjeżdżało wypoczywać mnóstwo turystów nie tylko z całej Jugosławii, ale także z krajów zagranicznych. Obecnie turystyka wypoczynkowa nadal dominuje wyraźnie w Chorwacji, ale już nie ma takiego nasilenia jak z lat przed rozpadem Jugosławii.
Turystyka morska
W Chorwacji turystyka morska opiera się głównie na podróżach promami. Ten morski środek transportu jest najprostszym sposobem poruszania się między chorwackimi wyspami a wybrzeżem. W Chorwacji istnieje wiele takich połączeń co sprawia, że prom jest głównym środkiem transportu na wybrzeżu. Największym promowym przewoźnikiem promowym jest Jadrolinija. Promy są tak popularnym środkiem transportu, że często bywają przepełnione zwłaszcza podczas sezonu letniego. Inną możliwością podróży pomiędzy wyspami jest wynajęcie jachtu lub wycieczka katamaranem.
Turystyka aktywna
Jedną z najdynamiczniej rozwijających się gałęzi turystyki jest turystyka aktywna. Wykorzystując swoje położenie geograficzne oraz niezwykle zróżnicowaną linię brzegową, Chorwacja stała się liderem wśród krajów śródziemnomorskich w dziedzinie żeglarstwa. Według ostrożnych szacunków dochody z usług żeglarskich stanowią nawet do 40% dochodów państwa z turystyki. Wykorzystując ten fakt Chorwacja jest liderem wśród krajów europejskich pod względem liczby przystani jachtowych – marin. Największe, a zarazem najpopularniejsze mariny w Chorwacji to Split, Zadar, Dubrovnik, Sukosan.
Turyści w Chorwacji mają możliwość aktywnie wypoczywać nie tylko na lądzie, ale także na jeziorach, rzekach i morzu. W Górach Dynarskich istnieje wiele szlaków górskich (pieszych i rowerowych) i miejsc do wspinaczki górskiej. Na Medvednicy są usytuowane stoki narciarskie. Wśród sportów wodnych należy wymienić rafting, spływy kajakowe, kajakarstwo morskie, windsurfing i nurkowanie na duże głębokości.
Baza noclegowa
Prawie wszystkie hotele 3-, 4- i 5-gwiazdkowe znajdują się na wybrzeżu bądź w Zagrzebiu. We wschodniej Chorwacji istnieją tylko 3 hotele 3-gwiazdkowe (miejscowości Nova Gradiška, Đakovo i Vinkovci), a 4- i 5-gwiazdkowych nie ma w ogóle. Natomiast w komitatach nadmorskich prawie wszystkie hotele znajdują się nad samym morzem bądź na wyspach. W Górach Dynarskich znajdują się tylko 3 hotele 3-gwiazdkowe – po jednym w miejscowościach Sinj oraz Trilj i ostatni przy Parku Narodowym Jezior Plitwickich. W Chorwacji Środkowej hotele koncentrują się głównie w stolicy kraju – Zagrzebiu. Tylko 4 znajdują się poza stołecznym miastem – po jednym w miejscowościach Varaždin, Sveta Nedjelja, Pregrada i Sesvete (przedmieścia Zagrzebia). W całej Chorwacji jest też tylko 7 hoteli 5-gwiazdkowych. Położone one są w południowej Dalmacji oraz w Chorwacji Środkowej. Można zauważyć związek między rozmieszczeniem hoteli a terenami, gdzie koncentruje się ruch turystyczny.
Ruch turystyczny w poszczególnych komitatach
Chorwacja podzielona jest podzielona na 20 komitatów oraz jedno miasto wydzielone – Zagrzeb. Najchętniej odwiedzanym komitatem jest Istria. W 2008 komitat ten odwiedziło 2 729 618 turystów. Dużą liczbę turystów zawdzięcza nie tylko wielu walorom przyrodniczym i antropogenicznym, ale także temu, że dla turystów przyjeżdżających z zachodu jest to najbliżej położony komitat. Z ponad dwustutysięcznego włoskiego Triestu do chorwackiej granicy są tylko 34 km. Ta mała odległość skłania w szczególności Włochów do wypoczynku właśnie w tym komitacie zwłaszcza, że ceny są tu dużo niższe niż w kraju z Półwyspu Apenińskiego.
Najwięcej turystów przyjeżdża do komitatów położonych nad Morzem Adriatyckim. Relatywnie dużo turystów odwiedza też miasto Zagrzeb. Turyści z kolei niechętnie odwiedzają komitaty położone w Slawonii.
Demografia
Chorwację zamieszkuje prawie 4,5 mln mieszkańców (4 493 312 w 2007). Istnieje tendencja spadkowa spowodowana głównie emigracją zarobkową do krajów zachodnich, ujemnym przyrostem naturalnym oraz emigracją Serbów do rodzinnego kraju – Serbii. Znaczna większość mieszka w miastach (64%); na wsi mieszka 36%.
Struktura etniczna
Główne skupiska mniejszości narodowych znajdują się w następujących regionach:
Albańczycy – Zagrzeb, Istria;
Bośniacy – Zagrzeb, Istria, Primorje;
Czesi – zachodnia Slawonia (miasta Daruvar i Grubišno Polje oraz gmina Končanica), Moslavina (miasta Pakrac, Lipik);
Niemcy i Austriacy – Osijek, Zagrzeb
Polacy – Zagrzeb, Rijeka
Rusini – wschodnia Slawonia;
Serbowie – Slawonia (zwłaszcza wschodnia), Kordun, Banovina, Zagrzeb, Rijeka;
Słowacy – wschodnia i środkowa Slawonia (miasta Ilok i Našice);
Słoweńcy – Zagrzeb, Primorje, Istria;
Ukraińcy – Zagrzeb, Sisačko-moslavačka županija, Brodsko-posavska županija, Vukovarsko-srijemska županija;
Węgrzy – Baranja;
Włosi – zachodnia i południowa Istria, Rijeka, Cres, Lošinj, Moslavina.
Język
W tym samym spisie przy pytaniu o język ojczysty uzyskano następujące rezultaty:
chorwacki – 96,11%,
serbski – 1,00%,
włoski – 0,46%,
albański – 0,32%,
węgierski – 0,28%,
słoweński – 0,26%,
inny – 0,78%,
brak danych – 0,37%.
Językiem urzędowym państwa jest język chorwacki, jednak w gminach (općina) zamieszkanych co najmniej w 1/3 przez mniejszości, językami urzędowymi są również języki tych mniejszości. Obecnie status taki mają język serbski w 21 gminach, język węgierski w dwóch gminach, język włoski w dwóch gminach, język czeski w jednej gminie i język słowacki w jednej gminie.
Religia
Natomiast jeśli chodzi o wyznania, wyniki spisu były następujące:
katolicy – 87,2%,
prawosławni – 5,59%,
muzułmanie – 3%,
protestanci – 1,13%, gł. luteranie, zielonoświątkowcy i kalwini
Świadkowie Jehowy – 0,12%,
żydzi – 0,05%,
pozostali głównie – ateiści
Kultura
W Chorwacji znajdują się następujące obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO:
Bazylika Eufrazyjska w Poreču,
Pałac Dioklecjana w Splicie,
stare miasto w Trogirze,
Katedra w Szybeniku,
stare miasto w Dubrowniku,
Park Narodowy Jeziora Plitvickie (NP Plitvička Jezera).
W Chorwacji swój wpływ zaznaczają kultury zachodnioeuropejska, śródziemnomorska oraz słowiańska. Niewątpliwe piętno na zwyczajach panujących w tym kraju odcisnęły lata podporządkowania europejskim mocarstwom. Północna część Chorwacji jest bardzo zbliżona pod względem kulturowym do Polski. W części nadmorskiej swe wyraźne wpływy wywiera kultura śródziemnomorska. Tradycyjnie więc po południu przychodzi czas na sjestę, a życie zaczyna się wieczorem.
Wydarzenia kulturalne w Chorwacji:
Letni Festiwal w Dubrowniku (Dubrovačke ljetne igre)
Splitskie Lato (Splitsko Ljeto)
Letni festiwal w Zagrzebiu (Zagrebački Ljetni Festival)
Międzynarodowy Festiwal Dziecięcy w Szybeniku (Međunarodni Dječji Festival)
Wieczory Muzyczne w kościele św. Donata w Zadarze (Muzički Večeri u sv. Donata)
Festiwal Filmowy w Puli (Filmski Festival Pula)
Muzyczne i Kulturalne Lato na Istrii
Lato na wyspie Krk
Vinkovačka Jesen
Wieczory Barokowe w Varaždinie (Barokni Večeri)
Karnawał w Rijece
Krainy historyczne w Chorwacji
północne:
Međimurje
Zagorje
Prigorje,
środkowe:
Kordun
Banovina
Žumberak
zachodnie:
Istria
Kvarner
Kvarnerić
Gorski Kotar,
południowe:
Lika
Dalmacja,
wschodnie:
Moslavina
Slawonia
Baranja
Srijem
Sport
Liczba osób czynnie uprawiających jakąkolwiek dyscyplinę sportu w Chorwacji przekracza 400 tysięcy[18]. Niespełna 323 tysiące z nich (prawie 269 tysięcy mężczyzn i ponad 54 tysiące kobiet) jest członkami chorwackich związków sportowych, a prawie 24 tysiące bierze udział w oficjalnych międzynarodowych zawodach sportowych[19]. Najpopularniejszą dyscypliną sportu jest piłka nożna[20] – w Chorwackim Związku Piłki Nożnej zarejestrowanych jest ponad 118 tysięcy zawodników, co czyni go największym spośród wszystkich związków sportowych w Chorwacji[21]. Do popularnych dyscyplin sportowych w tym kraju należą także piłka ręczna, koszykówka, tenis, narciarstwo alpejskie oraz lekkoatletyka[22], a także piłka wodna i kręgle[20].
Najstarsze zachowane informacje o zawodach sportowych na terenie dzisiejszej Chorwacji pochodzą z XVI wieku. Dotyczą one regat tradycyjnych chorwackich łodzi o nazwie falkuša, które w 1593 roku w liczbie 73 ścigały się na trasie z Komižy do Palagružy, będąc tym samym najstarszymi wyścigami drewnianych łodzi na świecie. Sport na terenie dzisiejszej Chorwacji zaczął się rozwijać od początku XX wieku. Mimo tego, iż Chorwacja nie była wówczas niepodległym państwem, w 1909 roku powstała Chorwacka Unia Sportowa. 2 lata wcześniej swój pierwszy mecz rozegrała reprezentacja Chorwacji w piłce nożnej. W kolejnych latach Chorwaci zaczęli odnosić pierwsze sukcesy międzynarodowe, reprezentując jednak barwy innych krajów[23]. Chorwaci do czasu uzyskania niepodległości brali także udział w igrzyskach olimpijskich. Startowali w nich jednak jako reprezentanci Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, a później Jugosławii, a zgodnie z przepisami Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego spadkobiercą ich rezultatów jest Serbia[24]. W sumie do momentu uzyskania niepodległości chorwaccy sportowcy zdobyli 45 medali olimpijskich, w tym 15 złotych[25].
Nieco ponad miesiąc po ogłoszeniu przez Chorwację niepodległości, 10 września 1991 roku, powstał Chorwacki Komitet Olimpijski oraz 29 chorwackich związków sportowych[26]. 2 dni po uznaniu tego kraju przez Wspólnotę Europejską za w pełni niepodległe i suwerenne państwo[27], 17 stycznia 1992 roku, Chorwacki Komitet Olimpijski został oficjalnie członkiem Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, który zaprosił Chorwatów do udziału w Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w 1992 roku, odbywających się w Albertville, i Letnich Igrzyskach Olimpijskich w 1992 roku, odbywających się w Barcelonie[28]. Pierwsze olimpijskie medale Chorwacja zdobyła podczas tych drugich zawodów. Od 1992 roku kraj ten bierze udział w każdych kolejnych igrzyskach olimpijskich[29]. Dotychczas (sierpień 2012 roku) zdobył 21 medali letnich igrzysk (5 złotych)[30] oraz 10 medali igrzysk zimowych (4 złote)[31].
Tagi: śródziemnomorska strefa Chorwacja
