Grecją (282 km)
Czarnogórą (173 km)
Macedonią (151 km)
Serbią / Kosowem (114 km)
Albania jest członkiem ONZ, NATO, OBWE, Rady Europy, WTO oraz jednym z założycieli Unii na rzecz Regionu Morza Śródziemnego. Albania była potencjalnym kandydatem do Unii Europejskiej od stycznia 2003 i złożyła oficjalny wniosek 28 kwietnia 2009[3].
Albania ma system parlamentarny. Stolicą kraju jest Tirana, jest to również finansowe centrum kraju[4]. Reformy wolnego rynku otworzyły kraj na inwestycje zagraniczne, zwłaszcza w rozwój energetyki i infrastruktury transportowej.
Etymologia nazwy
Albania jest nazwą kraju zaczerpniętą ze źródeł grecko-rzymskich. Przez mieszkańców ich kraj jest nazywany Shqipëri (Shqipëria). Rdzeń alb został zaczerpnięty z języków ilirskich i oznacza kolor biały[5]. Historia Świata Polibiusza, pochodząca z II w. p.n.e., wspomina o plemieniu żyjącym na terenie dzisiejszej Albanii, którego członkowie byli nazywani Albanoí i Arbanitai[6].
Albańska nazwa Shqipëria pochodzi od słowa Shqipoj oznaczającego mówić otwarcie, krótko i jasno.
Nazwy w innych językach:
tur. Arnavutluk,
gr. Αλβανία (Alvanía),
łac. Illyricum (nazwa większego obszaru).
Geografia
Albania jest niewielkim państwem leżącym na Półwyspie Bałkańskim w południowej części Europy. Ten niewielki i słabo rozwinięty gospodarczo kraj cechuje się górzystym krajobrazem i śródziemnomorskim klimatem.
Powierzchnia, położenie i granice
Powierzchnia - 28 748 km2 - porównywalna z powierzchnią województwa wielkopolskiego.
Położenie - Albania leży na Bałkanach, w zachodniej części Półwyspu Bałkańskiego, nad Morzem Adriatyckim i w południowym krańcu wybrzeża nad Morzem Jońskim.
Skrajne punkty: północny 42°39'N, południowy 39°38'N, zachodni 19°16'E, wschodni 21°04'E. Rozciągłość południkowa wynosi 330 km, a równoleżnikowa 160 km.
Albania graniczy z następującymi państwami:
Grecja - 282 km
Czarnogóra - 172 km
Kosowo - 115 km
Macedonia 151 km
Linia brzegowa - 362 km
Budowa geologiczna i rzeźba
Albania jest krajem górzystym, gdzie góry wraz z wyżynami zajmują 75% powierzchni kraju, a obszary leżące powyżej 1 000 m n.p.m. zajmują 28,5% powierzchni państwa. Góry, które wznoszą się na terytorium Albanii są południowym przedłużeniem wielkiego, bałkańskiego łańcucha Gór Dynarskich. Na północny wznoszą się Góry Północnoalbańskie zwane Alpet Shqiptare. Góry te zbudowane są głównie z mezozoicznych wapieni, gdzie dominują krajobraz krasowy i rzeźba glacjalna. Najwyższym ich szczytem jest Jezercë o wysokości 2 693 m n.p.m. Między rzekami Drin a Osum wznoszą się Góry Środkowoalbańskie, które zbudowane są z wapieni kredowych i trzeciorzędowych piaskowców. Przy granicy z Macedonią wznosi się najwyższy szczyt kraju Golemi Korab o wysokości 2 764 m n.p.m. Południową część masywu zajmuje Epir Albański, gdzie występują tam na przemian utwory fliszowe i wapienne. W tej części także występuje rzeźba krasowa.
Niziny zajmują jedną czwartą powierzchni kraju i skupiają się w pasie nadbrzeżnym w postaci aluwiów, maksymalnie do 50 km w głąb lądu. Strefę nadmorską zajmuje Nizina Albańska, gdzie zalegają na niej osady morskie i rzeczne. W obrębie Gór Środkowoalbańskich leży Kotlina Korczy, która jest największą kotliną w kraju. Dno kotliny spoczywa na wysokości około 800 m n.p.m. Tereny górskie Albanii są w wielu miejscach rozcięte dolinami rzecznymi o przebiegu równoleżnikowym. Linia brzegowa Albanii jest dobrze rozwinięta gdzie liczne są szerokie lub głębokie, wcięte w ląd zatoki. Największą zatoką jes leżąca na północy Zatoka Drińska. Wybrzeże jest słabo rozczłonkowane z wyjątkiem obszarów na południu, które zajmuje Riwiera Albańska. Wybrzeże tam jest strome i skaliste, zaś na północy niskie, gdzie dominują piaszczyste plaże. W Albanii przeważają gleby brunatne, w dolinach rzek aluwialne fluwisole, zaś w górach dominują litosole, gleby kamieniste.
Klimat
Albania leży w strefie klimatu podzwrotnikowego o śródziemnomorskiej odmianie na nizinach i chłodniejszej, górskiej odmianie w głębi lądu. Wschodnie krańce Albanii znajdują się pod wpływem nieco bardziej kontynentalnych mas powietrza.
Opady w Albanii są stosunkowo wysokie ze względu na obecność gór i bliskość morza. Średnia roczna dla całego kraju wynosi 600 mm. Roczne opady na nizinie nadmorskiej wynoszą od 900 do 1 300 mm, na zachodnich i południowo-zachodnich stokach gór 2 000 mm i więcej. We wschodniej części kraju jest bardziej sucho ze względu na kontynentalizm i rocznie spada od 700 do 900 mm deszczu rocznie. W osłoniętych kotlinach na wschodzie kraju opady wynoszą poniżej 700 mm. Maksimum opadów przypada od października do stycznia, a lata są z reguły suche. W południowej części kraju występują długotrwałe susze, a w górach w zimie notuje się obfite opady śniegu.
Rozkład termiczny można podzielić na dwie strefy: ciepłą na zachodzie w strefie nadmorskiej i chłodną, a nawet mroźną w górach. Zimą na wybrzeżu średnie wartości termiczne wahają się od +5° do +9 °C, bez nocnych spadków poniżej 0°C. W górach w głębi lądu jest zimno, średnie wartości wahają się od -5° do 0 °C, ze spadkami do -20 °C. Lata na wybrzeżu są upalne, średnie temperatury wahają się od +23° do +25 °C. W związku z letnim napływem zwrotnikowego powietrza znad Afryki, temperatury dochodzą do +40 °C. Latem w górach jest chłodno i średnie wartości w najwyższych partiach gór oscylują w granicach +15 °C.
Wody
Ze względu na stosunkowo obfite opady deszczu i obecność gór na większości terytorium Albanii, sieć rzeczna jest gęsta. Sieć rzeczna Albanii należy do zlewiska Morza Jońskiego i Adriatyckiego, które są częścią basenu Morza Śródziemnego. Wszystkie rzeki kraju spływają z gór z głębi lądu, uchodzą do wyżej wymienionych mórz i mniej więcej płyną w układzie równoleżnikowym ze wschodu na zachód. Główne rzeki kraju to Drin na północy, dalej Seman i Vjosë na południu kraju. Rzeki Albanii cechują się zmiennym wodostanem. Na terytorium Albanii znajdują się trzy duże jeziora pochodzenia tektonicznego, które są jeziora granicznymi. I tak na północy Albania z Czarnogórą dzieli Jezioro Szkoderskie, z Macedonią na wschodzie dzieli Jezioro Ochrydzkie i ostatnie Prespa z Macedonią oraz częściowo z Grecją. Albania posiada bogate zasoby wód podziemnych.
Flora i fauna
Szata roślinna jest silnie przekształcona przez człowieka. Na obszarach nizinnych występuje roślinność śródziemnomorska. Są przede wszystkim wiecznie zielone zarośla - makia, a poza zaroślami w Albanii rosną gaje oliwne i drzewa migdałowe. W górach do wysokości 1 000 m n.p.m. rosną lasy dębowe z grabem, zaś wyżej szata roślinna należy do klimatu bardziej umiarkowanego, gdzie rosną lasy sosnowo-bukowe w południowej części występują lasy iglaste. Ponad strefą lasów tereny górskie pokrywają łąki i kolczaste suchorośla. Lasy zajmują około jednej trzeciej powierzchni kraju.
Świat zwierząt jest ubogi jeśli chodzi o liczebność, ale stosunkowo bogaty jeśli weźmie się pod uwagę różnorodność gatunkową. W górach żyją wilki, niedźwiedzie brunatne, dziki oraz rysie. W strefie nadmorskiej występują żółwie, a z ptaków liczne jest ptactwo morskie, jak mewy, czy też pelikany. Do mniejszych ssaków zaliczyć należy żyjące w lasach kuny i łasice. Wody słodkie i morskie obfitują w liczne gatunki ryb.
Gospodarka
Do końca lat 80. XX wieku gospodarka była centralnie planowana, obecnie znajduje się w fazie transformacji. Gospodarka Albanii rozwijała się w latach 2000–2004 w tempie 6÷7%, przy czym znamienny jest duży udział inwestycji zagranicznych. Obecnie tempo wzrostu PKB wynosi 6% (dane z 2007). Niemal połowa produktu krajowego brutto wytwarzana jest w szarej strefie, natomiast 15% pochodzi z przekazów Albańczyków pracujących za granicą[7], głównie w Grecji i we Włoszech. Wielkość PKB w 2008 roku wyniosła 12,964 mld dolarów, czyli 4089 dolarów na 1 mieszkańca. Kraj ten jest obok Mołdawii oraz Serbii jednym z najbiedniejszych państw Europy. Aż 25% mieszkańców kraju żyje poniżej granicy ubóstwa[7]. Szacuje się, że stabilizacja i doprowadzenie Albanii do poziomu, z którego mogłaby wejść do Unii Europejskiej, zajmie nawet kilkanaście lat. Pomimo że Albania była częściowo chroniona przed kryzysem finansowym, można było zaobserwować zwolnienie gospodarki[7].
Znaczne bogactwa mineralne Albanii pozwalają na rozwój górnictwa, wydobywa się między innymi: rudy chromu – 91 tys. ton, miedzi, żelaza i niklu oraz ropy naftowej – 300 tys. ton, gazu ziemnego, węgla i boksytów. Nad jeziorem Prespa są jedne z największych w świecie złóż naturalnego asfaltu. Produkcja energii elektrycznej (głównie w elektrowniach wodnych) wynosiła w 2004 roku 4,3 TWh. Koło Durrësu pracuje duża cementownia, liczne są zakłady metalowe, elektrotechniczne, włókiennicze i przetwórstwa płodów rolnych. Albania jest znaczącym producentem wyrobów tytoniowych.
Rozwinięta jest również uprawa zbóż, w tym kukurydzy – 197 tys. ton, pszenicy 295 tys. ton, słoneczników, tytoniu – 5 tys. ton, buraków cukrowych, drzew owocowych, oliwek – 27 tys. ton i winorośli – 83 tys. ton. oraz hodowla bydła, kóz i owiec – 1,85 mln (produkcja wełny 3,8 tys. ton).
Mimo znacznych inwestycji transport drogowy i kolejowy jest słabo rozwinięty. Z 16,8 tys. km dróg tylko 40% spełnia europejskie standardy, zaś linie kolejowe liczą w sumie 540 km. Motoryzacja jest dopiero w fazie początkowej. W 2002 roku w Albanii było 190 tys. samochodów osobowych, co dało zaledwie 59 pojazdów na 1000 mieszkańców. Głównym portem morskim jest Durrës, a lotniczym port lotniczy Rinas w Tiranie. Po długotrwałej izolacji Albania koncentruje się na rozwoju turystyki międzynarodowej, głównie na wybrzeżu Riwiery Albańskiej. Liczba turystów zagranicznych przekracza już milion rocznie, zaś wpływy w 2002 roku wyniosły 487 mln dolarów.
Bilans handlowy, ze względu na wpłaty Albańczyków pracujących za granicą i pomoc z zewnątrz, jest bardzo niekorzystny[7]. Wykazuje znaczną przewagę importu (2,9 mld dolarów) nad eksportem (763 mln dolarów), co powoduje nieustanny wzrost zadłużenia kraju. Głównymi partnerami handlowymi są: Włochy, Grecja, Serbia oraz Niemcy.
Podział administracyjny
Albania dzieli się na 12 obwodów (alb. qark), które składają się z 36 okręgów (alb. rreth). Te z kolei podzielone są na 351 gmin.
Historia
W starożytności Albania wchodziła w skład Ilirii zamieszkiwanej przez starożytny lud indoeuropejski Ilirów, którzy wymieszali się później z Trakami i Słowianami. W 168 roku kraj został uzależniony od Rzymian, a od końca IV wieku przyłączony został do Cesarstwa Bizantyńskiego. Na przełomie VI i VII wieku napłynęły tu plemiona słowiańskie. W okresie IX–XI wiek tereny Albanii wchodziły w skład carstwa Bułgarii.
Pierwsze państwo albańskie powstało w XII wieku, w XIV wieku zostało podbite przez Serbów. Około 1435 Turcy zajęli Albanię, wyzwoliła się czasowo po powstaniu, zainicjowanym przez Skanderbega. Pod koniec XV wieku Turcy znów zajęli kraj, wówczas to podupadł on pod względem cywilizacyjnym. Feudałowie powoli i systematycznie przechodzili na islam, zachowując swe majątki i uprawnienia. Często piastowali wysokie funkcje w państwie tureckim (np. Ali Pasza z Tepeleny, Muhammad Ali).
W XIX wieku wzmógł się ruch niepodległościowy na rzecz wyzwolenia Albanii, zwany Rilindja. W 1912 roku Kongres Narodowy we Wlorze ogłosił deklarację niepodległości. W 1913 po konferencji londyńskiej nie powiodły się plany rozdzielenia jej między Serbię i Grecję. Do czasu wybuchu II wojny światowej Albania była kolejno księstwem, królestwem, republiką i ponownie królestwem. Na monarchę albańskiego wybrano niemieckiego arystokratę i oficera armii niemieckiej Wilhelma zu Wied. Niemiec przybył do Albanii w 1914 roku, lecz już po kilku miesiącach opuścił kraj wobec niekończących się buntów na prowincji, podsycanych przez Grecję i Włochy.
Podczas I wojny światowej Albania była okupowana przez Serbów, Austriaków i Włochów, pragnących podziału jej terytorium. Okupacja przyniosła także pozytywne skutki – m.in. wybudowano pierwsze trwałe drogi (głównie przez Austriaków).
Konferencja z 1920 zatwierdziła niepodległość Albanii (ujął się za nią Woodrow Wilson). Zdetronizowano Wilhelma zu Wieda (nie ogłosił abdykacji) i proklamowano republikę.
W 1928 konserwatywny premier Ahmed Zogu koronował się na króla, wiążąc kraj politycznie i militarnie, a nade wszystko gospodarczo z Włochami Benito Mussoliniego. Włochy zajęły Albanię w kwietniu 1939 roku, łamiąc swe zobowiązania międzynarodowe i obalając króla. 16 kwietnia 1939 roku król Włoch, Wiktor Emanuel III, został ogłoszony królem Albanii. Po 1941 roku do protektoratu albańskiego przyłączone zostało Kosowo. Premierem rządu kolaboracyjnego Albanii został Mustafa Merlika.
Działalność ruchu oporu
Lata 1943-1944 to okupacja hitlerowska, działała wtedy silna partyzantka zdominowana przez komunistów. 16 października 1942 roku powołano Front Wyzwolenia Narodowego skupiającego siły antyfaszystowskie niezależnie od ideologii lub klasy. Skrzydło militarne FWN stała się UNC-Armia Wyzwolenia Narodowego stał się najsilniejszą siłą polityczną i wojskową kraju już w połowie 1944 roku kontrolując 75% terytorium Albanii. Dowódcą armii został przedwojenny oficer Spiro Moisiu a niekwestionowanym przywódcą ruchu oporu Enver Hodża. Armia Wyzwolenia Narodowego dysponowała własnymi batalionami i brygadami, otrzymywała wsparcie od brytyjskiego wywiadu Secret Intelligence Service[8].
W sierpniu 1943 roku partia komunistyczna zawiązała porozumienie z antykomunistyczną organizacją Balli Kombëtar (Front Narodowy), w jego wyniku partia zgodziła się na m.in. zjednoczenie się każdą grupą która kiedyś współpracowała z faszystami jednak zakończyła te kontakty i wyraziła gotowość do walki z okupantem, jedynym warunkiem było to iż grupy te nie są odpowiedzialne za żadne zbrodnie[9].
Po tym gdy na skutek nacisków ze strony Jugosłowian, komuniści zgodzili się odrzucić projekt Wielkiej Albanii, Balli Kombëtar obróciła się przeciwko dotychczasowym sprzymierzeńców. Balli Kombëtar znalazła się w trudnej sytuacji ze względu na brak poparcia społecznego. Po tym gdy Balli Kombëtar uznała komunistów za główne zagrożenie, rozpoczęła kolaborację z hitlerowcami tym samym organizacja śmiertelnie załamała swój wizerunek wśród tych którzy walczyli z okupantem. Dzięki podjęciu się kolaboracji przez konkurencyjną organizację, komuniści znaleźli się w centrum uwagi i ostatecznie stali się centralnym punktem walki o wyzwolenie[10].
28 listopada 1944 roku Albania ogłoszona została republiką ludową, władzę przejęła komunistyczna APP kierowana przez Envera Hodżę. Rola ZSRR w wyzwoleniu kraju była znikoma, dzięki temu Albania stała się jedynym krajem którego niezależność po II wojnie światowej nie była zagrożona przez żadne z mocarstw[11]. Nie powiodły się plany Tito stworzenia Wielkiej Jugosławii (z Albanią i Bułgarią jako kolejnymi członami federacji), co spowodowało późniejszą wrogość pomiędzy Tito i Hodżą.
Okres powojenny
Uprzednio koalicyjny rząd zdominowany przez partię komunistyczną przeorganizował się w sierpniu 1945 roku w Front Wyzwolenia Narodowego. Wybory w Albanii odbyły się 2 grudnia i jak poinformował rząd 93% obywateli głosowało na przedstawicieli FWN[12].
W sierpniu 1945 Hodża przeprowadził konfiskatę gospodarstw rolnych i połączenie ich w spółdzielnie produkcyjne (kooperatywy), co miało pozwolić Albanii osiągnięcie samowystarczalności żywnościowej. Ziemie właścicieli ziemskich i panów feudalnych (bej) do których należało 52% wszystkich gruntów rozdystrybuowano między chłopów, po wejściu ustawy procent ziemi należących do ziemian wynosił 16%[13]. Wielką wagę przykładał do elektryfikacji i industrializacji. Analfabetyzm który w 1939 roku na obszarach wiejskich wynosił 90-95% spadł w 1950 roku do 30% a w 1985 roku był już równy krajom Zachodu[14]. Zakazana została średniowieczna Gjakmarrja czyli praktyka tzw. morderstwa honorowego.
W 1946 roku powstała Ludowa Republika Albanii. Po wojnie kraj był członkiem ONZ, Układu Warszawskiego i RWPG.
Gdy w 1948 doszło do rozłamu w bloku wschodnim, opowiedział się za Związkiem Radzieckim. Pierwszą sporną kwestią było to że albański lek (waluta) został przeszacowany w kategoriach dinara jugosłowiańskiego a na nowo utworzonej unii celnej i planie gospodarczym Albanii zdecydowanie więcej zyskała Jugosławia[15].
Rozłam radziecko-albański
Od śmierci Stalina narastał konflikt między APP a KPZR, który przybrał na sile po referacie Chruszczowa w 1956 roku. Zbliżenie ZSRR do Jugosławii wywołało krytykę Albanii i stosunki ze wszystkimi państwami Europy Wschodniej znacznie oziębiły się. Albania skłaniała się ku współpracy z Chinami, zaś ZSRR wywierał na nią szantaż gospodarczy. Dlatego na moskiewskiej konferencji partii komunistycznych i socjalistycznych doszło do ostrej konfrontacji z KPZR i jej sojusznikami, co skutkowało tym że ZSRR przestał udzielać wsparcia gospodarczego. W odwecie w ciągu kilkudziesięciu godzin ZSRR musiał ewakuować się z bazy morskiej w porcie Wlora, a Albania przejęła kilka radzieckich okrętów podwodnych oraz sprzęt i amunicję.
W 1962 roku Albania przestała uczestniczyć w pracach RWPG, co odbiło się niekorzystnie na bilansie handlowym i pozycji gospodarczej kraju. W 1968 Albania skrytykowała interwencję UW w Czechosłowacji i wystąpiła z Układu Warszawskiego. Od tej pory ZSRR nazywany był mocarstwem socjalimperialistycznym.
Hodża wezwał do uchwały która podtrzymała by dotychczasowe kierownictwo partii. Rezolucję przyjęto a wszystkich delegatów, którzy opowiedzieli się za destalinizacją i dalszym członkostwem w bloku wschodnim wydalono z partii i uwięziono. Hodża zadeklarował że rozłam w partii był kolejną próbą obalenia systemu albańskiego zorganizowany przez Jugosławię. Incydent doprowadził do dalszej konsolidacji władzy Hodży co tym samym wykluczyło realizację programu reform forsowanych przez Chruszczowa. W tym samym roku Hodża odwiedził Chiny, gdzie spotkał się z Mao Zedongiem. Stosunki z Chinami znacznie się polepszyły o czym świadczy chińska pomoc dla Albanii która w 1955 roku (przed wizytą) wynosiła 4,2% a w 1957 wzrosła do 21,6%[16].
W 1967 władze zakazały wszelkich praktyk religijnych[17].
W Albanii działał m.in. Polak Kazimierz Mijal, który przygotowywał audycje, przekazywane za pośrednictwem Radia Tirana. W latach 70. Albania dążyła do autarkii, nie przyniosło to jednak powodzenia. W 1976 nazwę kraju zmieniono na Ludową Socjalistyczną Republikę Albanii.
Albania była jedynym krajem, który nie podpisał Aktu Końcowego OBWE z Helsinek.
Pod koniec lat 70. Albania po śmierci Mao Zedonga i krótkim okresie władzy Hua Guo Fenga skłóciła się z Chinami Deng Xiaopinga, co sprawiło iż pogrążyła się w zupełnej izolacji międzynarodowej. Nastąpiły kolejne czystki we władzach, czego efektem była (być może samobójcza) śmierć premiera Mehmeta Shehu, oskarżonego przez Hodżę o szpiegostwo na rzecz supermocarstw. Nowym premierem został Adil Çarçani. Śmierć Hodży w 1985 roku oznaczała powolny rozkład struktur władzy.
Współczesna Albania
W 1991 u władzy w wyniku pierwszych w historii demokratycznych wyborów pozostali tam początkowo komuniści. W rok później utracili władzę na skutek wyborczego sukcesu opozycji. W wyniku krachu ekonomicznego z 1997 roku, będącej jego skutkiem antyrządowej rebelii, która pochłonęła ponad tysiąc ofiar śmiertelnych, do władzy w wyniku przedterminowych wyborów doszła postkomunistyczna opozycja. Po ośmiu latach sprawowania władzy Socjalistyczna Partia Albanii utraciła władzę, a w 2005 r. po wyborach parlamentarnych władzę przejęła koalicja partii opozycyjnych, na czele z Partią Demokratyczną. W wyborach parlamentarnych w 2013 roku zwyciężył Sojusz na rzecz Europejskiej Albanii, z Socjalistyczną Partią Albanii na czele.
1 kwietnia 2009 Albania dołączyła do państw członkowskich NATO. Jest kandydatem do Unii Europejskiej, do której akcesję popiera 96% jej obywateli[18].
Demografia
Liczba mieszkańców Albanii zmalała po 1998 roku o ponad ćwierć miliona wskutek emigracji do Włoch i Grecji. Przyrost naturalny, niegdyś najwyższy w Europie (w latach 1960–1985 w granicach 2,5–3%), stopniał do 0,8% w 2003 roku. Mieszkańcy Albanii mają wysoki oczekiwany wiek życia – 77,43 lat, przy tym są stosunkowo młodym społeczeństwem ze średnią wieku 28,9 lat[19]. Poza granicami kraju żyje blisko 2 mln Albańczyków, z czego 1,3 mln w Kosowie, ponad 200 tys. w Grecji i przeszło 170 tys. we Włoszech[20].
W rzeczywistości od 1989 roku nie przeprowadzono w Albanii spisu powszechnego, w którym obywatele mogliby swobodnie deklarować swą narodowość. Wśród mniejszości zamieszkujących Albanię należy wymienić Greków, zrzeszonych od 1991 roku w organizacji Omonia, zamieszkujących głównie południową części kraju, Macedończyków zrzeszonych w 4 towarzystwach: MIR, Gora, Med i Prespa, reprezentowanych przez partię polityczną (Macedońska Partia na rzecz Integracji Europejskiej Albanii). Macedończycy zamieszkują południową i wschodnią Albanię, regiony Mala Prespa i Golo Brdo oraz duże miasta Elbasan i Tirana. Ponadto Albanię zamieszkuje pewna liczba Wołochów, Romów i Czarnogórców.
W 2012 roku Albania liczyła 3 227 000 mieszkańców, w skład wchodzili[21]:
Albańczycy – 79,9%
Arumuni – 9,5%
Grecy – 3,2%
Romowie – 2,7%
Serbowie – 1,2%
Macedończycy – 1,1%
Gorani – 0,4%
Czarnogórcy – 0,34%
Europejczycy – 0,22%
pozostali – 1,44%
Średnia gęstość zaludnienia to 131 osób/km2, ale w okolicach Tirany przeszło 3 razy większa, podobnie na wybrzeżu koło Durrës. Obszary górskie na wschodzie są bardzo słabo zaludnione. Współczynnik urbanizacji jest dość niski – 45%. Do największych miast Albanii (wg ludności w 2007) zalicza się: stolica Tirana – 386,03 tys.; Durrës – 126,25 tys.; Elbasan – 103,60 tys.; Wlora – 91,71 tys. i Szkodra – 89,44 tys.
Albania dzieli się etnicznie na dwie części: północ zamieszkują Gegowie, a południe Toskowie, posługujący się odmiennymi dialektami. Granica między obiema grupami etnicznymi przebiega w pobliżu Tirany, a literacki język albański oparty jest na dialekcie południowym.
Języki: albański (oficjalny), grecki, arumuński, romski, języki słowiańskie.
Liczba osób przypadających na 1 lekarza: 552.
Liczba osób przypadających na łóżko szpitalne: 333.
Na 1000 osób: 308 telefonów; 48 użytkowników Internetu
Religia
islam – 64,2% (2083 tys. osób) Green Arrow Up.svg 0,79%
chrześcijaństwo – 30,8% (1001 tys. osób) Green Arrow Up.svg 1,64%:
katolicyzm – 15,1% (490 tys. osób) Red Arrow Down.svg 0,3%
prawosławie – 14,6% (475 tys. osób) Green Arrow Up.svg 3,54%
niezależni, protestantyzm i Świadkowie Jehowy – 0,9% (30 tys. osób) Green Arrow Up.svg 11,43%
agnostycyzm – 4,2% (135 tys. osób) Red Arrow Down.svg 7,04%
ateizm – 0,6% (18 tys. osób) Red Arrow Down.svg 3,9%
bahaizm – 0,2% (8 tys. osób) Green Arrow Up.svg 0,47%
judaizm – 0,01% (370 osób) Green Arrow Up.svg 0,47%
Źródło: Encyklopedia „Religions of the World“, 2010[22].
Albańska kuchnia
Kuchnia Albanii swymi walorami przypomina kuchnie z innych krajów bałkańskich, wzbogacone przez wpływy tureckie.
Jedną z najpopularniejszych potraw jest qofte, przyrządzane z mięsa siekanego lub mielonego, przypominające ćevapčići. Innymi potrawami chętnie jadanymi przez Albańczyków są:
mięso pieczone (mish i përzier),
ziemniaki (patate) z jarzynami (najczęściej są to pomidory i cebula) z dodatkiem oliwy z oliwek.
różne gatunki sera (djathë) – do najbardziej popularnych należą djathë i bardhe podobny do greckiego sera feta i kaçkaval – twardy ser żółty.
oriz më tamel – czyli pudding ryżowy na owczym mleku,
jogurt (kos)[23].
Narodowym albańskim trunkiem jest rakija, którą wyrabia się najczęściej z winogron oraz z innych owoców. Popularne w Albanii jest także picie młodego wina (jest ono podawane do prawie każdego posiłku).
Ustrój polityczny
Albania jest wielopartyjną demokracją parlamentarną, w której obowiązuje trójpodział władz. Władzę ustawodawczą pełni jednoizbowy parlament, władzę wykonawczą prezydent i rząd z premierem na czele, a władzę sądowniczą piastują niezawisłe sądy. Nad konstytucyjnością aktów prawnych czuwa Sąd Konstytucyjny.
Demokracja albańska ma jednak w dużym stopniu charakter fasadowy, tzn. ustalenia konstytucyjne nie zawsze zgadzają się z realnie istniejącymi stosunkami i zależnościami politycznymi. Można stwierdzić, iż obecny system dopiero rozwija się w kierunku faktycznie funkcjonujących struktur demokratycznego państwa prawa.
Ciekawostki
nie funkcjonują oficjalne rozkłady jazdy w komunikacji zbiorowej;
wielu mieszkańców podaje ceny w kwotach sprzed denominacji 1:10, która miała miejsce w latach 60. XX wieku
Tagi: strefa śródziemnomorska Albania
