Ustrój polityczny
Algieria zgodnie z konstytucją z 19 listopada 1976 (wielokrotnie nowelizowaną) jest republiką, w której głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych. Prezydent mianuje premiera, który stoi na czele rządu. Dwuizbowy parlament składa się z izby niższej – Narodowego Zgromadzenia Ludowego oraz izby wyższej – Rady Narodu.
Podział administracyjny
Algieria jest podzielona na 48 prowincji (zwanych też w polskiej literaturze wilajetami lub wilajami; arab. wilaya). Te z kolei dzielą się na 160 dajratów (prefektury), a dajraty na 1541 gmin.
Geografia
Powierzchnia i granice
całkowita: 2 381 740 km2
lądowa: 2 381 740 km2
wodna: 0 km2
Granice lądowe:
całkowita długość granic: 6343 km
długość z poszczególnymi państwami:
Libia 982 km,
Mali 1376 km,
Mauretania 463 km,
Maroko 1559 km,
Niger 956 km,
Tunezja 965 km,
Sahara Zachodnia 42 km
Linia brzegowa: 998 km
Morskie długości:
powierzchnia połowów: 32-52 mil morskich
wody należące do kraju: 12 mil morskich
Budowa geologiczna i rzeźba
Ukształtowanie powierzchni jest zróżnicowane. Północna część kraju jest górzysta, reszta zaś wyżynna z obniżeniem na północnym wschodzie w sąsiedztwie Tunezji. Południe kraju także jest górzyste. W kilku miejscach strefy nadbrzeżnej leżą niziny, które jednak szybko przechodzą w obszary wyżynne.
Średnia wysokość dla Algierii to 500 m n.p.m. Najwyższym szczytem jest Tahat w górach Ahaggar na południu kraju. Jego wysokość wynosi 2918 m n.p.m. Masyw Ahaggar jest krystalicznym górotworem zbudowanym ze skał prekambryjskich, poprzecinanych licznymi młodszymi uskokami. Z Ahaggaru biorą początek największe uedy na świecie, prowadzące na południe, aż do środkowego biegu Nigru. Większa część państwa pokryta jest płaskowyżami i wyżynnymi równinami z miejsowymi obniżeniami. Północna i zachodnia część tych wyżynnych terenów jest zajęta przez pustynie. Największą z nich jest Wielki Erg Zachodni, będący pustynią piaszczystą. W Algierii leżą także pustynie jak Irk Ikidi i Erg Szasz. Pystynne równiny mają monotonny charakter. Południowe obszary przed masywem Ahaggaru pokryte są miejscami udeami. Liczne uedy występują także po zachodniej stronie masywu. Dzięki pustynnemu klimatowi na terenie Algierii zachowane są cztery kratery uderzeniowe: Tin Bider, Warkziz, Talamzan i Amkid.
Na wschodzie, w pobliżu granicy z Tunezją teren obniża się, tworząc rozległą nizinę, w północnej części wypełnioną słonymi jeziorami. Także między Atlasem Saharyjskim, a Tellskim, na Wyżynie Szottów, można spotkać liczne słone jeziora i słone bagna wypełniające się wodą w czasie zimowych deszczy.
Północ kraju zdominowana jest poza Wyżyną Szottów przez dwa równoległe do siebie pasma górskie – Atlas Tellski na północy i Atlas Saharyjski na południu, po drugiej stronie wyżyny. Góry Atlas są młodymi fałdowymi masywami o średniej wysokości 1 500 m n.p.m. Najwyższy szczyt algierskiej części pasma leży w Atlasie Saharyjskim – jest to Dżabal Aurus o wysokości 2328 m n.p.m. Szczyt ten wznosi się na wschodnim przedłużeniu Atlasu. Góry mają pustynny charakter.
Linia brzegowa Algierii jest słabo rozwinięta. Przeważają tylko rozległe zatoki, które są rozdzielone skalistymi cyplami. Sama linia brzegowa jest w większości skalista i klifowa, nawet wnętrza zatok są niedostępne. Mało jest odcinków piaszczystych i plażowych.
Klimat
Klimat Algierii podzielony jest na dwie strefy klimatyczne – klimat śródziemnomorski w pasie nadmorskim i Atlasie Tellskim oraz klimat zwrotnikowy z kontynentalną odmianą w pozostałej części kraju. Nad terytorium Algierii zelgają dwie masy powietrza – suche powietrze zwrotnikowe nad terenami pustynnymi aż do gór Atlasu i powietrze polarno-morskie. Masa polarno-morska występuje zimą nad strefą nadmorską, a wraz z nastaniem wiosny zostaje wypchnięta przez nadciągające z południa masy zwrotnikowe. Utrzymują się one od maja do końca września, później klimat nad obszarami nadbrzeżnymi zmienia się i jest zbliżony do klimatu umiarkowanego.
Temperatury uzależnione są od szerokości geograficznej i od wysokości słońca. Pomijając masywy Atlasu, średnia temperatura rośnie w kierunku południowym. Zmieniają się także amplitudy.
W sfrefie nadmorskiej, będącej pod wpływami klimatu śródziemnomorskiego, amlpitudy są niskie, zarówno roczne jak i dobowe. Zimą średnia temperatura dobowa utrzymuje się na poziomie 10 °C. Latem jest cieplej, jednak upalnych dni jest niewiele. Letnie dni cechują się zawzwyczaj temparaturami od 30 do 34 °C, w nocy spadają do 23-25 °C. Nieco inaczej jest w górach, gdzie wraz z wysokością temparatury spadają. Zimą w Atlasie Tellskim jest na tyle chłodno, że przez kilka tygodni utrzymuje się śnieg. Za strefą gór temperatury rosną. Zimą jest dosyć chłodno, z nocnymi przymrozkami. Średnia temperatura utrzymuje się tam na poziomie 10-12 °C. Latem jest upalnie, średnia temperatura dla pustynnych równin to 32 °C, a wartość ta rośnie w miarę przesuwania się na południe. Najwyższa jest w rejonie przygranicznym Mali i sięga 38 °C. Dobowe aplitudy są wysokie. Temperatury w dzień w godzinach południowych i popołudniowych przekraczają 40 °C. Na samym południu osiągają i czasami przekraczają 50 °C. W nocy robi się zimno, powietrze nad pustynią algierską ochładza się do 15 °C, a nawet do 10 °C. W okresie letnim nie występują przymrozki. Algieria zaliczana jest do najgorętszych miejsc na ziemi – zwłaszcza latem, gdy z południowego zachodu wieje gorący wiatr sirocco. Podnosi on gwałtownie temperaturę i zapylenie powietrza. Wiatr dociera także do wybrzeża.
Opady deszczu w Algierii pochodzą z niżów barycznych, pojawiających się nad pónocną częścią kraju w okresie zimowym. Algieria jest jednym z najsuchszych miejsc na Ziemi. O ile rejonach górskich Atlasu Tellskiego opady przekaraczają 1000 mm, o tyle na południe od łancuchów górskich deszcze są skąpe lub nie występują. Średni opad w środkowej części kraju jest niższy od 100 mm. W niektórych okresach deszcz nie pada przez cały rok. Deszcze na terenach pustynnych mają charakter krótkotrwałej ulewy. Tylko rejon gór Ahaggar otrzymuje 100 mm lub więcej. Jednak wartości nigdy nie osiągają 200 mm. Na wybrzeżu pada głównie zimą i późną jesienią. Deszcze zanikają wraz z nastaniem wiosny. Opady oscylują tam w granicach 400 mm. Na wschodnie pada więcej, maksymalnie 800 mm.
Wody
Zasobność wód powierzchniowych w kraju jest ograniczona z powodu słabych opadów deszczu. Tylko na północy w rejonie nadmorskim oraz w Atlasie Tellskim płyną rzeki. Jednak i tam latem większość z nich wysycha. Wysycha nawet największa rzeka Algierii – Wadi asz-Szalif o długości ok. 700 km. Rzeka uchodzi do Morza Śródziemnego w zachodniej części kraju. Reszta to typowe rzeki okresowe. Większość z nich to cieki epizodyczne. Żywotność tych wód wynosi do kilku tygodni na rok, a czasami doliny pozostają suche przez kilka lat. Dużo rzek o charakterze okresowym wypływa z południowych stoków Atlasu. Po przepłynięciu kilkudziesięciu kilometrów giną one w piaskach pustyni.
Zosobność wód podziemnych jest duża, jednak ich odnawialność jest bardzo niska. Wody podziemne znajdują się na różnych głębokościach i w skałach pochodzących z różnych okresów. Najzasobniejsze wody pochodzą z Tuggurtu, gdzie są cztery poziomy wodonośne. Najgłębszy zalega na głębokości 2000 m.
Gleby
Warstwa glebowa występuje jedynie w północnej części kraju. Przeważają tam kambisole, brązowe niezbyt żyzne gleby. W górach występują leśne gleby brunatne. Z powodu wyługowania, gleby zaliczane są luwisoli. Na Wyżynie Szottów żyzność gleb jest jeszcze niższa. Zalegają tam ubogie, piaszczyste gleby cynamonowe (kserosole). Poza tymi obszarami gleb nie ma. Większość obszarów pustynnych pokrytych jest piaskami, żwirem lub nagą skałą.
Flora
Świat roślinny Algierii jest bardzo ubogi, wiąże się to nie tylko z samym klimatem, ale brakiem urodzajnych gleb. W strefie pustynnej gleb pratycznie nie ma. Wielkie przestrzenie kraju pokryte są wydmami, płaskimi równinami pokrytymi żwirem i skałami. To wszystko sprawia, że szata roślinna jest uboga. Na pustyni można spotkać rzadko rosnącą roślinność efemeryczną, suche trawy i kolczaste krzewy, przystosowane do surowych warunków pustyni. Tylko uedy posiadają bogatszą szatę roślinną, co wiąże się z obecnością wody. Na obszarach rzek okresowych, można też spotkać takie gatunki jak róża jerychońska, tamaryszek oraz niskie drzewa, takie jak akacje. W nielicznych oazach rosną palmy. Te z kolei w większych skupiskach można spotkać w północnej części kraju, zwłaszcza w strefie nadbrzeżnej. W miastach często sadzone są palmy, m. in daktylowce, a także charakterystyczne niskie karłatki. W wielu miejscach, które zaliczane są do obszarów pustynnych, czyli na niemal 80% powierzchni kraju, roślinność ma charakter okresowy.
Im wyżej i wilgotniej, tym roślinność jest bujniejsza. Wyżynę Szottów pokrywa step bylicowy. Miejsca słone, tzw. szotty, porastają słonorośla. Atlas Saharyjski jest rzadko porośnięty pistacjami, drzewiastymi jałowcami oraz akacjami. W Atlasie Tellskim zachowały się obszary leśne, mocno wyniszczone przez ludzi na przestrzeni setek lat. Wciąż jednak można spotkać lasy dębowe (dęby ostrolistne i korkowe), poza dębami rosną drzewa świętojańskie (Ceretonia siliqua). Na obszarach bardziej suchych na północy Algierii występują bory sosnowe z przeważającym gatunkiem sosny alepskiej. Wysoko w górach rosną także cedry atlantyckie. Ekosystem leśny zajmuje łącznie 2% powierzchni kraju, czyli około 40 tysięcy km2.
Fauna
Świat zwierząt także jest zdegradowany przez działalność człowieka. Duże gatunki spotyka się bardzo rzadko. W górach żyją dziki i szakale złociste, a na Saharze nielicznie gazele. Na południowych krańcach występuję antylopy oryks i adaks. Wśród zwierząt drapieżnych wymienić można lisa pustynnego – fenka. Spotkać można także gepardy. W górach Ahaggaru żyją owce grzywiaste. W całym kraju spotykane są niebezpieczne dla człowieka skorpiony, a także jadowite węże. Głównym przedstawicielem jest żmija rogata. Często wykorzystywane przez człowieka są tutejsze wielbłądy.
Historia
Rdzenna berberyjska ludność Algierii przez ostatnie 3000 lat przeważnie znajdowała się pod rządami obcych władców. Do czasu przybycia Arabów w VIII wieku najważniejszymi z nich byli Fenicjanie (1000 r. p.n.e.) i Rzymianie (200 r. p.n.e.).
Formalnie będąc częścią imperium osmańskiego, wybrzeże Algierii było używane przez piratów jako ich baza. Ten proceder zakończyła inwazja francuska w 1830, po której nastąpiło zajęcie całego kraju, zakończone w 1847. W 1881 Algieria francuska została włączona do Francji jako terytorium zamorskie; rozpoczął się masowy napływ osadników francuskich. W 1954 wybuchło powstanie zbrojne – wojna o niepodległość Algierii pod kierownictwem Frontu Wyzwolenia Narodowego (FLN). Sytuację skomplikowało odkrycie w 1956 bogatych złóż ropy naftowej oraz działalność OAS – francuskiej organizacji terrorystycznej, domagającej się zachowania władzy francuskiej. Na mocy układu z Evian Francja (prezydent Charles de Gaulle) uznaje niepodległość Algierii.
W niepodległej Algierii socjalistyczny FLN stał się jedyną legalną partią. Urząd prezydenta objął Ahmed Ben Bella, a po wojskowym zamachu stanu w 1965 – Huari Bumedien. Algieria znacjonalizowała firmy naftowe i przyłączyła się do Ruchu Państw Niezaangażowanych (NAM). Po śmierci Bumediena w 1978 urząd prezydenta objął Szadli Bendżedid. Nowa, demokratyczna konstytucja, uchwalona w 1989, spowodowała chaos polityczny. Olbrzymie poparcie społeczne uzyskał islamistyczny Islamski Front Ocalenia (FIS), który w 1990 wygrywa wybory komunalne i regionalne. Po wygranej pierwszej turze wyborów parlamentarnych w 1991 doszło do reakcji wojska i zwolenników państwa laickiego: FIS został zdelegalizowany, a wybory unieważnione. W latach 90. XX wieku trwała wojna domowa – dochodziło do masakr ludności cywilnej, organizowanych przez fundamentalistów islamskich, ale także spowodowanych przez reakcje władz.
W styczniu 2000 rozwiązała się Islamska Armia Ocalenia, zbrojne skrzydło Islamskiego Frontu Ocalenia (FIS), a wielu jej bojowników poddało się w zamian za amnestię. Na przełomie 2010 i 2011 doszło do ogólnokrajowych protestów.
Gospodarka
Algieria należy do eksporterów ropy naftowej i gazu ziemnego wydobywanych na Saharze i transportowanych rurociągami do portów: Arziw, Dżidżili i Bidżaja. Ponadto wydobycie fosforytów, cynku, ołowiu, miedzi, węgla kamiennego, soli kamiennej, gipsu, rtęci (4. miejsce na świecie w wydobyciu), uranu i rud żelaza, Elektrownie opalane ropą i gazem ziemnym. Przemysł rafineryjny, środków transportu, metalowy, elektroniczny, cementowy i chemiczny; rzemiosło.
Uprawa zbóż, oliwek, winorośli, pomarańczy, mandarynek i pomidorów. Hodowla owiec, kóz, wielbłądów, bydła; rybołówstwo. Transport samochodowy i kolejowy; żegluga kabotażowa. Handel z Francją, Włochami, Niemcami, USA, Hiszpanią.
PKB 7333 USD na osobę (2011)
bezrobocie: 10% (2011)
23% ludności poniżej poziomu ubóstwa.
na osobę przypada 713 kilowatogodzin
114 telefonów na 1000 osób
16 użytkowników Internetu na 1000 osób.
1000 osób na 1 lekarza
513 osób na łóżko szpitalne
Ludność
Podobnie do Maroka ludność Algierii w większości ma mieszane arabsko-berberyjskie pochodzenie, przy czym w przeważającej większości uważa się za Arabów.
Wyraźnie osobnym narodem są berberyjscy Kabylowie posiadający własny język i odrębne zwyczaje, którzy zamieszkują głównie północno-wschodni region kraju zwany Kabylią, gdzie są w większości. Liczebność Kabylów w Algierii ocenia się pomiędzy 3 000 000 a 6 000 000 osób. Występują wśród nich tendencje do żądania autonomii, w szczególności językowej, które dotychczas zwalczane były przez władze algierskie.
Na obszarach pustyń i oaz w środkowej i południowej części kraju występują także inne grupy posługujące się językami berberyjskimi, w tym Tuaregowie.
największe miasta według liczby ludności (dane szacunkowe z 2009[3]):
Algier – 2 203 698
Oran – 679 877
Konstantyna – 462 779
Batina – 297 835
Dżilfa – 261 026
przyrost naturalny: 1,19% (2009)
średnia długość życia: 74 lata
W 2012 roku Algieria liczyła 36.486.000 mieszkańców, w skład których wchodzili[4]:
Arabowie, Algierczycy – 69,2%
Berberowie – 16,7% (w tym Kabylowie – 9,4%)
Beduini – 6,2% (w tym Tajakant – 4%)
Shawiya – 5,3%
pozostali – 2,6% (w tym Chleuh, Sahrawi, Tuaregowie, Arabowie – Marokańczycy)
Religia
islam – 98% (34.712.000 osób) 1,49%
agnostycyzm – 1,8% (640.000 osób) 1,49%
chrześcijaństwo – 0,18% (64.600 osób): 3,26%
niezależni (zielonoświątkowcy) – 0,16% (56.000 osób) 4,15%
protestantyzm – 0,01% (3.700 osób) 0,25%
katolicyzm – 0,01% (3.100 osób) 1,49%
bahaizm – 0,01% (3.800 osób) 1,49%
ateizm – 0,01% (2.400 osób) 1,49%
judaizm – 0% (600 osób) 0,85%
Źródło: Encyklopedia „Religions of the World“, 2010
System bankowy
W Algierii funkcję banku centralnego pełni Banque d’Algerie z siedzibą w Algierze (założony w 1963, kapitał ok. 40 mln dinarów algierskich). Największe państwowe banki komercyjne to Banque Nationale d’Algerie (założony w 1966, kapitał ok. 8 mld dinarów – stan na grudzień 1997) i Crédit Populaire d’Algerie (założony w 1966, kapitał ok. 13,6 mld dinarów – grudzień 1996). Największe krajowe banki prywatne to Union Bank (założony w 1995) oraz First Private Bank of Algieria (założony w 1997). Spośród banków zagranicznych działających w Algierii do największych należą Crédit Lyonnais, Société Generale oraz Beogradska Banka.
Tagi: strefa śródziemnomorska Algieria
