Grecja posiada długą historię i bogate dziedzictwo kulturowe. Uważana jest za spadkobierczynię starożytnej Grecji. Jako taka, stanowi kolebkę całej cywilizacji zachodniej, miejsce narodzin demokracji[3], filozofii[4], Igrzysk Olimpijskich, wielu podstawowych twierdzeń matematycznych, zachodniej literatury, historiografii, politologii, oraz teatru[5], zarówno komedii, jak i dramatu. Świadectwo tej spuścizny stanowi 17 Obiektów Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Nowożytne państwo greckie zostało utworzone w efekcie zwycięskiego powstania przeciwko rządom ottomańskim.
Współczesna Grecja była rozwiniętym krajem[6][7], o wysokim wskaźniku rozwoju społecznego, i innych wskaźnikach jakości życia[8][9][10]. Grecja w 2013 trafiła do grupy państw rozwijających się, to pierwszy przypadek w historii degradacji kraju z tej grupy[11].Jest członkiem wielu organizacji międzynarodowych, Paktu Północnoatlantyckiego od 1952 roku, z przerwą w latach 1974-1980, Wspólnot Europejskich od 1981 r.[12], strefy euro od 2002 r. oraz Europejskiej Agencji Kosmicznej od 2005 r.[13] Jest członkiem założycielem Organizacji Narodów Zjednoczonych, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju[14] oraz Organizacji Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego.
Geografia
Grecja – to kraj o urozmaiconej powierzchni leżący w Europie Południowej, a dokładnie jej południowo-wschodniej części. Grecja zajmuje południową część Półwyspu Bałkańskiego. Z trzech stron oblewają ją morza (Morze Jońskie od zachodu, Morze Śródziemne od południa, Morze Egejskie od wschodu i Morze Kreteńskie od północnej strony wyspy Kreta).
Powierzchnia i granice
Powierzchnia – całkowita 131 990 km2, a bez wysp 106 990 km2
Skrajne punkty: północny 41°45'N, południowy 34°58'N, zachodni 19°22'E, wschodni 41°45'E. Rozciągłość południkowa wynosi 800 km, zaś równoleżnikowa 560 km. Kontynentalna część Grecji to obszar o wymiarach 530 (południkowa) na 280 (równoleżnikowa).
Grecja graniczy z następującymi państwami:
Albania – 282 km
Bułgaria – 494 km
Macedonia – 238 km
Turcja – 206 km
Linia brzegowa – 13 676 km (wraz z wyspami).
Ukształtowanie poziome
Około 1/5 powierzchni całego kraju zajmują wyspy. Jest ich ok. 3 tys. (167 zamieszkanych). Największe skupisko wysp znajduje się na Morzu Egejskim, tworząc swoisty archipelag łączący Grecję z Turcją. Niektóre wyspy Grecji od lądu Azji Mniejszej dzielą niewielkie cieśniny. Największe wyspy Grecji to:
Kreta (ok. 8260 km2)
Eubea (ok. 3621 km2)
Lesbos (ok. 1630 km2)
Rodos (ok. 1400 km2)
Chios (ok. 840 km2)
Kefalinia (ok. 780 km2)
Korfu (ok. 588 km2)
Samos (ok. 480 km2)
Naksos (ok. 430 km2)
oraz archipelagi:
Wyspy Jońskie
Cyklady
Sporady Południowe i Północne
Wyspy Grecji, Grecja wyspowa – niemal wszystkie wyspy należące do Grecji dysponują doskonałymi warunkami klimatycznymi dla rozwoju turystyki. Niemniej tylko nieliczne z nich mogą być wykorzystywane dla tych celów. Barierami uniemożliwiającymi szerszy rozwój turystyki w regionie wyspowym są trudno dostępne brzegi i górzyste wnętrza wielu wysp, brak wody pitnej, a także stosunkowo mała powierzchnia niektórych z nich. Najlepszymi warunkami naturalnymi dla rozwoju turystyki dysponują trzy największe wyspy Grecji – Kreta, Eubea i Rodos. Stanowią one nie tylko cel przyjazdów wypoczynkowych, ale także krajoznawczych. Najbardziej atrakcyjne plaże posiada wyspa Rodos, a znaną miejscowością wypoczynkową jest tu Kallithea. Ważnym ośrodkiem turystyki krajoznawczej jest Lindos. Doskonałymi warunkami dla rozwoju funkcji wypoczynkowych i uzdrowiskowych dysponuje Eubea. Piękna plaża w otoczeniu sosnowego lasu towarzyszy wybrzeżu wyspy na odcinku od Chalkis do Aliwerion.
Wśród licznych mniejszych wysp na uwagę zasługują między innymi Milos, na której znaleziono pomnik Afrodyty (który obecnie znajduje się w Luwrze), Egina z dobrze zachowanymi ruinami świątyni Ateny, Samotraka – ważne centrum wypoczynkowe, znaleziono tu posąg słynnej Nike z Samotraki. Ciekawym miejscem jest również wyspa Korfu, na której znajduje się chyba najpiękniejszy w Grecji kompleks wypoczynkowy z licznymi hotelami i kasynem gry. Jedną z ciekawszych jest wulkaniczna wyspa Santorini oraz Mykonos na Cykladach.
Linia brzegowa jest silnie rozwinięta. Grecją posiada liczne głębokie zatoki jak największa z nich Zatoka Koryncka oddzielająca Peloponez na południe od reszty lądu. Poza zatoka linię brzegową urozmaicają półwyspy, często wysunięte głęboko w morze jak trzy półwyspy na południu Peloponezu, które sięgają do 30 do 50 km głąb Morza Śródziemnego. Brzeg morski Grecji ma głównie postać klifu, oraz plaż występujących w mozaice z klifami, głównie na Peloponezie i wyspa Grecji (m.in. na Krecie). Wschodnie wybrzeże jest głównie usiane plażami i miejscami występującymi klifami. Zachodni brzeg Grecji reprezentuje wybrzeże dalmatyńskie.
Budowa geologiczna i rzeźba
81% powierzchni Grecji zajmują góry o średniej wysokości 1 200-1 900 m n.p.m., które przyjmują przebieg południkowy. Niewielkie obszary nizinne znajdują się w pobliżu wybrzeży, a są to Nizina Salonicka, Tracka, Tesalska oraz Argolidzka. Na zachodzie, od granicy z Albanią ciągną się południkowo fałdowe góry, które są przedłużeniem Gór Dynarskich. Góry te składają się kilkudziesięciu oddzielonych masywów, których najwyższym jest Pindos z górą Smolikas o wysokości 2637 m n.p.m. Najwyższe obszary górskie leżą w północno-wschodniej części wyspy, gdzie wznosi się słynny masyw Olimpu, który wg mitów greckich był zamieszkiwany przez bogów. Olimp wznosi się na 2917 m n.p.m. Górzysty jest także Peloponez – najwyższy szczyt Ilias wznoszący się na 2404 m n.p.m. oraz wyspy z Kretą na czele. Na Krecie najwyższą górą jest Idi, której wysokość wynosi 2456 m n.p.m.
Góry na zachodzie Grecji, wieku alpejskiego, zbudowane są z wapieni i piaskowców. Na północnym wschodzie z Olimpem na czele tereny górskie wykształciły się w czasie orogenezy hercyńskiej i budują je skały krystaliczne z prekambru. Na Peloponezie występują formy krasowe. Góry na wyspach greckich to formacje głównie wulkaniczne, gdzie wznoszą się nieczynne wulkany. Jeden czynny wulkan Kajmeni znajduje się na wyspie Thira zwanej też Santoryn. Jego ostatni wybuch miał miejsce w 1951 r. Grecja jest obszarem aktywnym sejsmicznie. Gleby Grecji są w większości kamieniste i mało przydatne rolniczo. W dolinach górskich występują gleby alkaliczne, powstałe wskutek rozkładu skał wapiennych, na nizinach Macedonii i Tracji oraz w Attyce i na Nizinie Tesalskiej występują żyzne gleby aluwialne.
W skład Półwyspu Chaldyckiego wchodzą trzy wtórne półwyspy – Athos, Sithonia i Kasandra.
Klimat
W Grecji panuje klimat podzwrotnikowy śródziemnomorski, w którym charakterystyczne są długie, gorące i suche lata oraz łagodne i wilgotne zimy. Rozpiętość równoleżnikowa Grecji wynosi 6°, co sprawia że różnice klimatyczne w południowej i północnej części kraju są znacznie widoczne. W górach zachodniej Grecji i na Peloponezie zimą występują dość obfite opady śniegu, natomiast dzięki wpływowi Morza Egejskiego temperatura na wyspach oraz wschodnim wybrzeżu jest stosunkowo wysoka. Latem w okolicach Aten jest bardzo ciepło, zimą natomiast często pada deszcz, a nawet śnieg.
Na północy zaznacza się dominacja klimatu podzwrotnikowego kontynentalnego – chłodniejszego i wilgotniejszego niż w reszcie kraju. Dzięki temu roślinność Tracji i Macedonii jest bogatsza niż w pozostałych regionach. Średnia temperatura w styczniu wynosi około 5-7 °C, zaś w lipcu około 25-27 °C. Średnia roczna temperatura Grecji Północnej wynosi 16 °C.
W Grecji Środkowej i Południowej średnia temperatura wynosi od 8-10 °C Celsjusza zimą do 27-28 °C latem (średnia roczna – 18 °C). Na najbardziej wysuniętych na południe wyspach (Rodos, Kreta) zimy są jeszcze łagodniejsze (13 °C), a lata gorętsze (29 °C). Średnia roczna temperatura na tych wyspach przekracza 19 °C.
Opady są zróżnicowane. Na Wyspach Jońskich rocznie spada 1000 mm i więcej, a nawet do 2000 mm. Na wyspach Morza Egejskiego roczne opady sięgają 1000 mm. Całkiem odmienne wartości panują na kontynentalnej części Grecji. W górach Pindos na wschodzie średni opad to 400 mm, w stolicy kraju jest sucho i średnio w ciągu roku spada zaledwie 384 mm deszczu. Letnia susza trwa od dwóch miesięcy na zachodzie do pięciu na wschodzie. Z powodu braku opadów i wysokich na ogół temperatur w okresie letnim do częstych zjawisk katastrofalnych należą pożary lasów.
Wody
Górzysty krajobraz Grecji sprawia, że rzeki są krótkie i pełne bystrzy i wodospadów. Nierównomierny rozkład opadów sprawia, że rzeki w kraju cechują się wysokim poziomem zmienności wodostanu. Na południu kraju wiele mniejszych rzek wysycha w okresie letnim. Na terytorium Grecji leżą ujściowe odcinki dużych rzek spływających z północy. Należą do nich: Ewros zwany Maricą, oraz Strimon zwany Strumą. W całości na obszarze kraju płyną rzeki: Aliakmon o długości 297 km i Pinios o długości 217 km. Rzeki w Grecji wykorzystuje się do produkcji energii elektrycznej i do nawadniania.
W granicach Grecji znajdują się dwa duże jeziora. Należą do nich Jezioro Prespa o powierzchni 288 km2, przez jezioro przebiega granica Grecji, Albanii i Macedonii. Drugim akwenem Jezioro Dojran o powierzchni 41 km2, przez jezioro przebiega granica Grecji i Macedonii. Jeziora Grecji to głównie zbiorniki pochodzenia tektonicznego, które mieszczą się w zapadliskach.
Flora
Pierwotna śródziemnomorska szata roślinna została silnie zmieniona przez działalność gospodarczą człowieka m.in. przez wyrąb lasów, wypas zwierząt. Obecnie lasy pokrywają 20% powierzchni kraju. Na południu kraju rosną dęby, kasztany jadalne i charakterystyczne dla klimatu śródziemnomorskiego – cyprysy. Obszary na których rosły lasy są albo zajęte przez tereny rolnicze, albo przez zbiorowiska krzewiaste zwane w Grecji lóngos. W kraju rosną twardolistne formacje leśno-krzewiaste; na obszarach wilgotniejszych — makia. W rejonach suchych rośnie frygana. Wzdłuż wybrzeży tereny porasta roślinność przywieziona z Ameryki: kaktusy, opuncje, agawy. Tereny leśne skupiają się głównie w górach na północy.
W górach występuje piętrowość roślinna. Do wysokości 600-700 m n.p.m. poza polami uprawnymi rosną gaje oliwne i roślinność twardolistna, gdzie warto wymienić takie gatunki jak: wawrzyn, oleander i mirt. Do 1000 m n.p.m. rosną lasy liściaste, zas powyżej tej wysokości – lasy mieszane, gdzie występują buki, graby i sosny. Na wysokościach rzędu 1 800-2 100 m n.p.m. rosną tylko lasy iglaste ze świerkiem i sosną. Powyżej granicy lasów występują łąki alpejskie. Częściowo użytkowane jako pastwiska.
Fauna
W Grecji żyją zarówno gatunki typowe dla Europy Środkowej jak gatunki typowe dla Regionu Śródziemnomorskiego. W greckich lasach występują sarny, dziki i jelenie. Powszechne w kraju są płazy i gady, należą do nich żółwie greckie, różne gatunki jaszczurek oraz węże jak np. wąż Eskulapa. Do ptaków należą: pustułka, bocian, jerzyk, jaskółka, oraz liczne gatunki morskie. W wodach okalających Grecję występują makrele, ośmiornice i węgorze.
Nazwa
Polska nazwa Grecja, podobnie jak nazwy w wielu innych językach, np. angielska Greece, francuska Grece, pochodzi od łacińskiej nazwy Graecia stosowanej przez Rzymian i znaczącej „ziemia Greków”. Nazwa łacińska pochodzi zaś od greckiego Γραικός.
Początkowo staroruska nazwa Grieki, stosowana w nazwie drogi iz Wariag w Grieki, i jej południowosłowiański odpowiednik Grьkъ (odnotowany w żywotach Metodego z IX w.) odnosiły się do całego Cesarstwa Bizantyńskiego, a nie tylko do ziem greckich. W tym samym znaczeniu u Długosza notowana jest nazwa Grecia, będąca zlatynizowaną nazwą staroruską, a nie zniekształconym zapisem nazwy łacińskiej. Utożsamianie w tamtym czasie u Słowian nazwy Grecja z całym Cesarstwem Bizantyjskim, a nie z samymi ziemiami greckimi, wynika prawdopodobnie z używania w nim języka greckiego – był to na tym obszarze język państwowy, język religii, piśmiennictwa oraz codziennego porozumiewania się. Jeszcze w XVI w. u Stryjkowskiego (Kronika Polska, Litewska, Żmudzka i wszystkiej Rusi) i Bielskiego (Kronika, to jest historia świata) spotykana jest nazwa Cesarstwo Greckie w odniesieniu do nieistniejącego już wówczas Cesarstwa Bizantyńskiego. Od XVI w. w języku polskim nazwa Grecyja (później w zapisie Grecja) odnoszona jest do ziem greckich, a następnie do niepodległego państwa greckiego. Jedynie sporadycznie w tym znaczeniu stosowane były inne nazwy – Achaja (odnotowywana w VI i XVII w.), Liwadyja (odnotowywana w XVIII w.) i Hellas (odnotowywana w XVIII i XIX w.)[15][16].
Historia Grecji
Silny wpływ na rozwój starożytnej cywilizacji greckiej wywarły warunki naturalne. Granice górskie podzieliły kraj na wiele niezależnych miast, o różnorodnych formach władzy państwowej. Sąsiedztwo morza sprawiło, że Hellenowie byli odkrywcami i kupcami, dzięki czemu wymieniali towary i idee z innymi ludami świata śródziemnomorskiego. Bliski Wschód i Egipt wywarły wpływ na powstanie mitów greckich, które znalazły wyraz w poezji epickiej, a później w dramacie i sztukach plastycznych. Ziemia obfitowała w marmur i glinę, co umożliwiło wznoszenie świątyń oraz tworzenie rzeźb i ceramiki, głównych źródeł wyobrażeń na temat antycznej kultury Grecji.
Greckie wybrzeża Morza Egejskiego były pierwszym miejscem w Europie, w którym wykształciły się zaawansowane cywilizacje – kultura cykladzka, kultura minojska oraz kultura mykeńska. Następnie, na Peloponezie i w dzisiejszej Grecji Środkowej, a także na wyspach Morza Jońskiego i Egejskiego wyrosło wiele państw-miast (polis). Położenie sprzyjało rozwojowi handlu i ekspansji kolonialnej na wybrzeża Azji Mniejszej, południowych Włoch i Morza Czarnego. Miasta sprzymierzały się z najsilniejszymi – Atenami i Spartą, aby powstrzymać ekspansję Persów. Gdy odepchnięto wroga, pojawiły się konflikty między polis, których kulminacją była wojna peloponeska. W ciągu stulecia niej, po okresie hegemonii Teb, Grecja została zjednoczona pod rządami macedońskimi przez Filipa II. Po śmierci Filipa z rąk zamachowca, władzę przejął jego syn Aleksander, który podbił imperium perskie, jednocząc Grecję z Bliskim Wschodem. Po jego nagłej śmierci hellenistyczne imperium stało się polem walk między jego generałami.
W 146 r. p.n.e. Półwysep Bałkański i wyspy greckie zostały zajęte przez Rzymian. Grecja stała się prowincją rzymską, ale nie przerwało to rozwoju greckiej kultury. Nowi władcy przyjęli ją i rozprzestrzenili na terenie swojego imperium.
Po rozpadzie cesarstwa rzymskiego, w Bizancjum dominował język (od VIII w. urzędowy) i kultura grecka. Przed zdobyciem Konstantynopola przez Turków wielu inteligentów greckich wyemigrowało do Włoch i innych części Europy wolnych od ich panowania, przyczyniając się znacząco do renesansu i przeniesienia dorobku cywilizacji greckiej na zachód Europy[17]. Ostatni cesarz – Konstantyn XI Dragazes – zginął 29 maja 1453. Ottomański system milletów przyczynił się do tego, że Grecy zachowali odrębność kulturową w posegregowanym narodowo imperium. Odegrało to ważną rolę w odzyskaniu przez Grecję niepodległości.
17 marca 1821 wybuchło gwałtowne powstanie antytureckie. W okręgu Mani, na półwyspie Peloponez, zdobyto wszystkie trzy tureckie zamki garnizonowe. Następnie, 25 marca 1821, arcybiskup Patras, Germanos, wezwał wszystkich Greków do walki o wyzwolenie narodowe. Stąd 25 marca jest świętem narodowym, jednym z dwóch oficjalnych (drugie to dzień "Nie!", 28 października, rocznica odrzucenia ultimatum Mussoliniego). Powstanie, po krwawych walkach, z pomocą Anglii, Francji i Rosji, doprowadziło w 1830 r. do odzyskania niepodległości przez niewielką część obecnego terytorium Grecji.
W wyniku wojny z imperium osmańskim w roku 1897 oraz wojen bałkańskich przyłączone zostały Kreta, Epir, oraz Macedonia z Salonikami. W czasie I wojny światowej Grecja długo była neutralna a król Konstantyn I Glücksburg przejawiał silne tendencje proniemieckie. 27 czerwca 1917 roku Grecja włączyła się do wojny po stronie państw ententy w atmosferze rządowego zamachu stanu, król został zdetronizowany. Przegrana państw centralnych, w tym imperium osmańskiego oraz pogromy i ludobójstwo ludności prawosławnej w Turcji, otworzyły przed rządem w Atenach szansę realizacji haseł Wielkiej Idei, czyli zjednoczenia Greków w ramach jednego państwa, nawiązującego do tradycji monarchii bizantyńskiej, ze stolicą w Konstantynopolu. Pod wpływem tej idei rządy Grecji podjęły kolejne decyzje o zajęciu rejonu dawnej Jonii, a następnie także o kontynuacji grecko-tureckiej wojny. Z upoważnienia państw Ententy, wojska greckie zajęły wtedy okręg Smyrny, o którego przyszłości zdecydować miało referendum. Turcja nie uznała zmiany granic, kontynuując starcia. Grecy zdecydowali wtedy o ofensywie w głąb Anatolii, zakończonej klęską i kolejnymi, licznymi pogromami ludności prawosławnej w Azji Mniejszej. Zawarty w 1923 r. w Lozannie traktat pokojowy zatwierdzał wymianę ludności między Grecją a Turcją według kryterium wyznawanej religii[19]. W 1924 r. proklamowano republikę, a w 1935 r. przywrócono monarchię. W obydwu wojnach światowych Grecy walczyli po stronie aliantów. W okresie II wojny światowej większość terytorium Grecji administrowana była przez hitlerowski rząd kolaboracyjny.
W wyniku plebiscytu z 1 września 1946, ustrój Grecji określono jako monarchię konstytucyjną. W 1967 r. władzę przejęła junta czarnych pułkowników. W roku 1974 junta została obalona i nastały rządy demokratyczne.
Grecja od 1952 r. należy do NATO, a od 1981 roku jest w EWG.
Ustrój polityczny
Grecja jest demokracją parlamentarną. Na czele państwa stoi prezydent, który jest wybierany przez parlament na pięcioletnią kadencję. Władzę ustawodawczą sprawuje parlament oraz prezydent. Parlament składa się z 300 parlamentarzystów, wybieranych na czteroletnią kadencję.
Według nowych zasad 260 mandatów w parlamencie przyznawanych jest w systemie proporcjonalnym, a pozostałych 40 automatycznie przechodzi do partii, która uzyskała największą liczbę głosów.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd oraz prezydent. Premier wyznaczany jest przez prezydenta państwa, który powołuje na to stanowisko przewodniczącego partii posiadającej w parlamencie absolutną większość lub większość względną. Rząd musi otrzymać w parlamencie wotum zaufania.
Obecna sytuacja polityczna
W czerwcu 2012 po powtórnych wyborach (po majowych nie utworzono rządu), premierem został Andonis Samaras z Nowej Demokracji tworząc koalicyjny rząd z PASOKiem i Demokratyczną Lewicą (DIMAR).
System prawny
W Grecji obowiązuje system prawa należący do typu kontynentalnego. Na jego kształt duży wpływ miały prawo niemieckie i francuskie[20]. Jego podstawą jest Konstytucja Grecji z 1975 r.
Podział administracyjny
Grecja jest podzielona na 13 regionów (περιφέρεια – periféreia, l.mn. περιφέρειες – periféreies), które dzielą się na 54 departamenty (νομός – nomós, l. mn. νομοί – nomoí).
W myśl uchwalonej już ustawy, z dniem 1 stycznia 2011 liczba gmin i departamentów uległa redukcji o ok. 40%. Zapewnić ma to budżetowi państwa oszczędność 1,8 mld Euro, corocznie.
Demografia
Jako Grecy, określa się 98% stałych mieszkańców, czyli pomijając imigrantów ekonomicznych. Odmienność językowa lub kulturowa nie jest w Grecji tożsama z przynależnością do innego narodu. Jedynie ułamek ludności słowiańskojęzycznej oraz cała ludność, używająca w domach języka tureckiego, nie uważa się za Greków. Główne mniejszości narodowościowe, językowe lub kulturowe to Cyganie (ok. 300 tys.), Turcy i Pomacy (stanowiący łącznie ok. 100-130 tys. wyznawców islamu), Arumuni zwani tu Wlachami, Macedończycy, Albańczycy. Liczna jest grupa ludności słowiańskojęzycznej, lub ludności dwu- i trójjęzycznej, identyfikująca się jako rdzenni Grecy. Według raportu Komitetu Helsińskiego[21], spośród ok. 200 tysięcy ludności słowiańskojęzycznej, rdzennie tubylczej, zamieszkałej w greckiej prowincji Macedonia, co najwyżej 30 tysięcy osób identyfikuje się nie jako Grecy, a jako Macedończycy. Jako Grecy, zdecydowanie określa się ludność używająca języka wołoskiego, oraz Arvanici, tj. lud o korzeniach albańskich, zamieszkały w całej Grecji od kilku stuleci, większa część Cyganów oraz Pontowie. Liczni rosyjskojęzyczni repatrianci z Rosji i ZSRR, także określają się jako Pontowie, a zatem Grecy. Gęstość zaludnienia kraju wynosi 82 osób/km2. Według danych meldunkowych, w miastach mieszka 63% ludności. Jednak w Grecji nie ma obowiązku zmiany meldunku przez obywatela w wypadku zmiany miejsca zamieszkania. Toteż w gminach zameldowania znacznej części mieszkańców Grecji są tylko przechowywane dane osób, w rzeczywistości tam już niezamieszkałych. Większe zespoły miejskie składają się ze spójnych urbanistycznie, lecz odrębnych administracyjnie jednostek, gmin miejskich, prawnie określanych także jako "miasto".
Cudzoziemcy w Grecji
Według danych służby statystycznej Eurostat, w 2008 roku Grecję zamieszkiwało legalnie około 906 tysięcy cudzoziemców, do których należeli głównie Albańczycy, stanowiący 63,7% ogółu legalnie przebywających w Grecji cudzoziemców. W rzeczywistości liczby te należy powiększyć jeszcze o co najmniej milion, niezameldowanych w Grecji, jednak także zamieszkałych tu już na stałe imigrantów nielegalnych[25]. Nielegalni imigranci, to głównie ludność pochodzenia azjatyckiego.
Religia
Większa część stałych mieszkańców Grecji jest wyznawcami prawosławnego Autokefalicznego Kościoła Greckiego, na którego czele stoi metropolita Aten i całej Hellady (obecnie arcybiskup Hieronim II). Kościół podzielony jest administracyjnie na 81 diecezji, w których znajduje się 9000 kościołów i 300 monasterów (nie licząc autonomicznego okręgu Świętej Góry Athos).
Dane z 2010 według The Pew Research Center:
chrześcijaństwo: 88,1%:
prawosławie: 87,1%
katolicyzm: 0,7%,
protestantyzm: 0,3%, gł. zielonoświątkowcy
brak religii: 6,1%,
islam: 5,3%,
Świadkowie Jehowy: 0,26%,
hinduizm: 0,1%
tradycyjne religie etniczne
wśród imigrantów dominującą religią jest islam.
Gospodarka
Spośród krajów unijnych, gospodarka Grecji ma najgorszy Wskaźnik Wolności. W rankingu ogólnoświatowym nie jest nawet w pierwszej setce[28].
W latach 1981-1990 nastąpiły w Grecji znaczne przeobrażenia gospodarcze i rozpoczął się szybki rozwój ekonomiczny. W miejsce rolno-surowcowej uformowała się gospodarka o większym udziale usług (głównie transport, obsługa turystów, handel, finanse). Większą rolę odegrało tu członkostwo (od 1981) i pomoc Wspólnoty Europejskiej. W latach od 1985 do 1991 Grecja otrzymała 2,5 mld dolarów amerykańskich w ramach tzw. planu integracyjnego, średni roczny przyrost produktu krajowego brutto wynosił w latach 1987-1990 1,6%. Usługi wytwarzają 78,3% produktu krajowego brutto, przemysł – 18%, rolnictwo – 3,6% (2011)[29]. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca w 2007 roku wyniósł $27 360, czyli ok. 93% średniej unijnej. Największe bezrobocie w UE.
Turystyka
W 2012 roku kraj ten odwiedziło 15,518 mln. turystów (5,5% mniej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 12,879 mld dolarów[30].
Kuchnia grecka
Kuchnia grecka to ten dział sztuki kulinarnej wywodzącej się i charakterystycznej dla Grecji i Greków. Zazwyczaj postrzegana jest jako zdrowa i prosta. Charakteryzuje się m.in. popularnym w kuchniach śródziemnomorskich i bałkańskich, częstym stosowaniem czosnku, oliwy z oliwek, liści winorośli, dużej ilości warzyw (zwłaszcza pomidorów, papryki, świeżych ziół), baraniny i ryb. Wina greckie są znane i cenione już od czasów starożytności.
Podstawowe terminy:
arni – jagnięcina
avgolemono – zupy i sosy na bazie jajek i cytryny
choriatiki – czyli sałatka wiejska, w Polsce lepiej znana pod nazwą sałatka grecka – pomidory, ogórek, papryka, cebula, oliwki, feta, oliwa, zioła
chorta – różne gatunki zielonych części roślin, często dzikich, ugotowane w prosty sposób w wodzie z solą, podawana z oliwą i sokiem z cytryny
dolmades (dolmas) – małe gołąbki, mielone mięso z ryżem, częściej sam ryż w oliwie z ziołami, zawinięte w liście winogron
ellinikos kafes – kawa po grecku (będzie szczególnie nieroztropnie zapytać o kawę po turecku, choć w Polsce byłoby to to samo)
fasolada – zupa fasolowa
feta – cierpki ser dojrzewający, specjalność kuchni greckiej, zastrzeżona nazwa, chronione skład i procedura produkcji
filo – typowo grecki rodzaj ciasta w cienkich płatach, z dużą zawartością oliwy, półprodukt do różnych potraw (podobne nieco do ciasta francuskiego)
gyros – mięso przygotowane na pionowym ruszcie, opiekane dookoła (gyros – obrót, okrążenie), podawane na talerzu lub w placku pita, z przybraniem cacyki, pomidorem, cebulą, frytkami.
kebab – porcja mielonego mięsa, zapiekana na ruszcie, na małej szpadce
kefalaki – pieczone baranie lub kozie łby, z których Grecy ze smakiem wyjadają móżdżek, język i oczy
keftedes – zapiekane pulpeciki z mielonego mięsa
kotopoulo – kurczak
kota – kura
masticha – specjalny likier z żywicą z drzewa mastyksowego
melizanosalata – pasta z pieczonych bakłażanów i jogurtu
meze – zakąska (często, jako liczba mnoga: mezedes)
moschari – cielęcina
musaka (mousaka) – zapiekanka z mięsa mielonego, ziemniaków, bakłażana, sosu pomidorowego, zalana beszamelem
ouzo – wódka z dodatkiem anyżku
ouzomezes – przekąski do ouzo
patates tiganites – frytki
patates furnu – ziemniaki zapiekane w piekarniku
pastitsio – zapiekanka z grubego makaronu, mięsa mielonego, sosu pomidorowego, zalana beszamelem
patsa – zupa z flaków i nóżek cielęcych
psistaria – przydomowy ruszt do pieczenia, punkt gastronomiczny – smażalnia
retsina – wino greckie z dodatkiem żywicy sosnowej
rizi – ryż
skordalia – pasta z chleba lub ziemniaków, czosnku, oliwy i soku z cytryny
souvlaki (suwlaki) – szaszłyki z mięs, kawałeczki mięs zapiekane na patyczku, gyros na wynos. (l.mnoga: suwlakia)
spanoakopita, tiropita – wypieki z ciasta filo z różnym nadzieniem: szpinakowym, serowym
taramosalata – sałatka grecka, z zawartością solonej, różowej ikry
tiropitakia – pierożki z ciasta francuskiego nadziewane serem feta
tzatziki – przybranie, na bazie zagęszczonego naturalnie jogurtu, czosnku, ogórka, oliwy, octu, dodatków
yemista (gemista) – pomidory i papryka, nadziewane jak polskie gołąbki
youvarlakia – pulpety z mięsa mielonego w sosie jajeczno-cytrynowym
Mitologia grecka
Mitologia grecka – zbiór mitów przekazywanych przez starożytną grecką tradycję opowieści o bogach i herosach, wyjaśniających miejsce człowieka w świecie, oraz samo funkcjonowanie świata, jego stworzenie i historię. Z mitologii czerpano wiedzę na temat świata i rozwijano na tej podstawie normy etyczne wyznaczające miejsce człowieka w ustalonym porządku świata. Wiedza płynąca z mitów nie stanowiła jednak nigdy „prawdy objawionej” i otwarta była na dyskurs, polemikę i krytykę. Sama zaś starożytna religia grecka, chociaż nie sposób o niej mówić w oderwaniu od mitologii będącej jej elementarną częścią składową, opierała się w znacznym stopniu na ortopraksji (jedności praktyk religijnych), nie zaś ortodoksji (jedności poglądów).
Najstarszymi źródłami wiedzy o mitologii greckiej są dzieła Homera i Hezjoda. Mitologia stymulowała twórczość artystyczną do tego stopnia, że ciągle pojawiały się nowe wątki, odzwierciedlające relacje zachodzące między człowiekiem i bogami, służyły one głównie do określenia granic, których śmiertelnikom nie było wolno przekraczać.
Mitologia grecka, poprzez mitologię rzymską, która z niej wiele zaczerpnęła, weszła do dziedzictwa kultury europejskiej i jest w dalszym ciągu obecna w różnych przejawach życia społecznego, czerpią z niej na przykład New Age, astrologia, horoskopy, kult i współczesne religijne ruchy rekonstrukcjonistyczne.
Tagi: strefa śródziemnomorska Grecja
