Demografia
Przyrost naturalny: 1,48%
Długość życia: 71,8 lat
Ważniejsze miasta (dane o ludności z września 2004[4]):
Casablanca – 2946,4 tys. (aglomeracja: 3084,6 tys.)
Rabat – 621,5 tys. (1622,9 tys.)
Fez – 946,8 tys.
Marrakesz – 823,2 tys.
Agadir – 346,1 tys. (695,7 tys.)
Tanger – 669,7 tys.
Meknes – 469,2 tys. (536,2 tys.)
Wadżda – 400,7 tys.
Tetuan – 320,5 tys. (396,1 tys.)
Al-Kunajtira – 359,1 tys.
Grupy etniczne:
Arabowie – ok. 75%
Berberowie – ok. 25%
inni – kilkadziesiąt tysięcy obcokrajowców gł. Francuzów
Źródło: Encyklopedia „Świat w przekroju 1989-1990”
Religie
islam – 99,6%
chrześcijaństwo – 0,2%:
katolicyzm – 0,13%
protestantyzm i niezależne kościoły – 0,05%
prawosławie – 0,02%
inne religie – 0,1%
Źródło: Joshua Project, 2010
Języki
arabski (urzędowy),
berberyjski (według projektu nowej konstytucji, berberyjski ma uzyskać status drugiego urzędowego języka państwowego[6]),
francuski (głównie w turystyce, biznesie i dyplomacji).
Polityka i ustrój
Głowa państwa: król Muhammad VI (od 23 lipca 1999).
Ustrój: dziedziczna monarchia konstytucyjna. Premier powoływany przez króla; wybory do parlamentu.
Parlament: Izba Radców (Madżlis el-Mustaszarin) i Izba Reprezentantów (Madżlis en-Nuwab).
Gospodarka
Bogactwa naturalne: fosforyty, fosforany, rudy żelaza, mangan, ołów, cynk.
PKB: 4000 dolarów USA na mieszkańca (według parytetu siły nabywczej w 2008 roku).
Transport i łączność Sieć komunikacyjna jest dobrze rozwinięta. Linie kolejowe (połączone z liniami Algierii) mają długość 1,9 tys. km (z tego ponad 50% jest zelektryfikowanych). Linie kolejowe łączą porty z ośrodkami wydobycia fosforytów i dużymi miastami wnętrza kraju. Długość dróg kołowych wynosi 57,7 tys. km (56% utwardzonych). Główne porty morskie mieszczą się w: Casablanca, Asfi, Al-Muhammadija, Agadir, Al-Dżurf al-Asfar. Główny morski port pasażerski znajduje się w Tangerze. Maroko ma 8 międzynarodowych portów lotniczych a, największe znajdują się w: Casablance i w Rabacie. Nowoczesna, choć niezbyt gęsta sieć telefoniczna, w Maroku jest około 1,3 mln abonentów telefonii stacjonarnej. W użytkowaniu znajduje się 9,6 mln telefonów komórkowych[7].
Geografia i klimat
Maroko leży w zachodniej części Atlasu. Przez środek kraju przebiega pasmo Atlasu Wysokiego (najwyższy szczyt: Dżabal Tubkal, 4167 m n.p.m.), równolegle do niego ciągnie się Atlas Średni (Dżabal Bu Nasr, 3340 m n.p.m.) na północy i Antyatlas (Imkut, 2531 m n.p.m.) na południe. Wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego wznoszą się góry Ar-Rif (Dżabal Tidighin, 2456 m n.p.m.). Na północ od Atlasu Średniego rozciąga się Meseta Marokańska (200–1500 m n.p.m.). W południowej i południowo-wschodniej części kamieniste i piaszczyste pustynie Sahary. Nad Oceanem Atlantyckim i w dolnym biegu Wadi Muluja niewielkie niziny aluwialne (Gharb, Dakkala, Sus). Klimat podzwrotnikowy, na wybrzeżach morskich, w głębi kraju suchy i skrajnie suchy (odmiana górska). Średnia temperatura w styczniu +10 do +12 °C, w lipcu +35 do +44 °C (czasem nawet do +54 °C). Roczna suma opadów w Atlasie Średnim do 1000 mm, na południowej i południowo-wschodniej poniżej 200 mm. W górach Atlasu zimą występują opady śniegu. Na wybrzeżu atlantyckim częste mgły (wpływ chłodnego Prądu Kanaryjskiego). Doliny rzeczne i niższe partie stoków wykorzystywane są do uprawy cytrusów, oliwek i winnej latorośli. Na wiosnę między kwietniem a czerwcem powiewa gorący, porywisty, pustynny wiatr niosący pył i piasek, który zwiększa temperaturę i obniża wilgotność. Posiada kilka regionalnych nazw: chamsin, sirocco, chergui. Rzeki w północnej i zachodniej części (głównie Wadi Umm ar-Rabija, Wadi Muluja), o zmiennych stanach wód, są wyzyskiwane do nawadniania i do celów energetycznych. Na południu i wschodzie jedynie nieliczne rzeki okresowe (najdłuższa Wadi Dara), które płyną wąwozami po czym giną w piaskach Sahary. Tworzone są również zbiorniki retencyjne. Na przeważającymi terenie panują stepy i półpustynie, a na północy zarośla makii (wrzosiec drzewiasty, drzewo świętojańskie, pistacja kleista), a w oazach palmy daktylowe. W górach częściowo zachowane lasy (8% powierzchni kraju), głównie cedry, dąb korkowy, endemiczne drzewo żelazne — argania. Do najczęściej spotykanych gatunków fauny można zaliczyć: fenki, dromadery, skorpiony, lisy, mangusty, a na zboczach Atlasu muflony.
Granice lądowe: 2017,9 km, w tym z poszczególnymi państwami:
Algieria – 1559 km (granica lądowa zamknięta dla ruchu),
Sahara Zachodnia – 443 km,
Hiszpania (hiszpańskie eksklawy w Afryce):
Ceuta – 6,3 km,
Melilla – 9,6 km.
Długość wybrzeża morskiego – 1835 km.
Najniższy punkt: Sabcha Tah – 55 m p.p.m.
Najwyższy punkt: Dżabal Tubkal – 4167 m n.p.m.
Strefa górska
W Atlasie Średnim i Wysokim spotkać można wiele gatunków motyli – tych największych i najbardziej kolorowych, które pojawiają się tutaj zwykle w kwietniu. Należą do nich kleopatra, rusałka wierzbowiec i kardynał. Spotyka się także skromniejsze gatunki: skalnik bryzeida, polowiec hiszpański, dostojki, skalniki, ogończyki i modraszki. W Parku Narodowym Tubkal widywany jest też marokański czerwończyk (Lycaena phoebus phoebus). Wśród owadów występujących na wyższych wysokościach zasługuje modraszek amanda (Agrodiaetus amanda) spotykany późnym latem na wysokości 600 m n.p.m. Na wysokości 1700 m n.p.m. pojawia się bielink pomarańczowy. Oprócz motyli bezkręgowce reprezentowane są w tej strefie przez modliszki z rodzaju Eremiaphila. Płazem, który można spotkać w górach jest endemiczna żaba kolorowa występująca w Atlasie Wysokim, w północnej części kraju na wysokości powyżej 2000 m n.p.m. występuje zaś ropucha zielona (Pseudepidalea viridis). Na zalesionych stokach Atlasu Średniego spotkać można wiele gatunków gadów. Najpowszechniej występującymi są: jaszczurka zielono- i niebieskooka oraz kameleon. Spośród ptaków na terenach górskich spotkać można ścierwnika, kilka gatunków jaskółek (Hirundo rustica czy Delichon urbicum) oraz spokrewnionych z nimi jerzyki (Tachymarptis melba). W strefie górskiej występują: małpa magot (bezogoniaste małpy z rodziny makaków), pantery (rzadko spotykane), hieny, króliki. W północnej części kraju powszechnie występują dziki i lisy. W okolicach Tubkalu spotkać można ryjkonosa.
Strefa przyatlantycka
W trefie przyatlantyckiej występuje wiele gatunków owadów, są jednak one stosunkowo mało dokuczliwe i nie występują tak masowo jak na przykład komary w Polsce. Płazy reprezentowane są przede wszystkim przez żabę zieloną. Z ptaków najpopularniejsze są: przepiórki, kuropatwy (europejska i tzw. czerwona), szpaki, bociany (lęgowe i przelotne), sójki, kosy drozdy. Na rozlewiskach i bagnach spotyka się duże ilości ptactwa wodnego, przelotnego i lęgowego (gęsi, kaczki, pelikany, flamingi, pardwy i łyski czubate). Wśród ptactwa wodno-błotnego zobaczyć też można perkozy (Podiceps cristatus, Tachybaptus ruficollis i Podiceps grisegena), szablodzioby, czaple złotawe, warzęchy. Na wybrzeżu ponadto występują: petrela (pięć odmian) i rybitwa (sześć odmian). Z ssaków występuje dzik, zając szakal. Rzeki i jeziora obfitują w ryby (karp, szczupak, sandacz i inne). Przybrzeżne wody Atlantyku są bogate w sardynki, tuńczyki, makrele, sole, dorady itp.
Strefa wschodniomarokańska
O elementach fauny przedsaharyjskiej i saharyjskiej występują węże, jaszczurki, skorpiony, dropie, sępy, lisy, szakale, hieny, zające, rysie pustynne (karakale) i gazele. Najpopularniejszymi gatunkami zwierząt są jednak algierska jaszczurka piaskowa i scynk berberyjski, który występuje głównie na piaszczystych ergach.
Strefa południowomarokańska
Strefa ta ma saharyjsko-tropikalny charakter fauny. Występują tu kobry żmije rogate, wąż podkowiasty (osiągający 2 metry długości), malpolon, skorpiony, jaszczurki (piaskowej). Ptaki reprezentowane są przez stepówkę (rudogardłą, piaskową, białobrzuchą, czarnobrzuchą), kulona, skowronki (siedem odmian), sikory (lazurową sosnówkę). Wśród ssaków najczęściej spotkać można: gazele, szakale, niekiedy też gepardy, fenki (lisy pustynne), które z kolei polują na skoczki egipskie należące do grupy gatunków prowadzących nocny tryb życia[3].
Budowa geologiczna i rzeźba terenu
Maroko to najbardziej górzyste państwo północno-zachodniej Afryki. Przez kraj ciągnie się pasmo Atlasu, które zajmuje większą część kraju. Góry te ciągną się do samego wybrzeża atlantyckiego. W Maroku tereny nizinne występują tylko w wąskim pasie nadmorskim i w dolinie rzeki Subu. Na terenie Maroka i Algierii rozciąga się Wyżyna Szottów, będącą śródgórską równiną o wysokości 750-1000 m n.p.m. W Maroku zajmuje ona część wschodnią. Od niej odchodzi Atlas Wysoki, pasmo górskie ciągnące się do wybrzeża. Całość zalicza się do platformy saharyjskiej. Najwyższym szczytem górskim jest Dżabal Tubkal, wznoszący się w Atlasie Wysokim na 4165 m n.p.m. Zbudowany jest z andezytu.
Najbardziej na północ wysuniętym pasmem górskim jest Ar-Rif. Są to młode góry, leżące nad Morzem Śródziemnym. Jego najwyższym szczytem jest Dżabal Tidighin o wysokości 2456 m n.p.m.
Atlas Wysoki zbudowany jest ze starych skał krystalicznych, ma typowy alpejski charakter. Góry pokryte są jurajskimi i kredowymi wapieniami W najwyższych partiach występują formy polodowcowe, a przez znaczną część roku utrzymuje się śnieg.
Antyatlas, ciągnący się na południe od Atlasu Wysokiego jest zbudowany z prekambryjskich skał metamorficznych i osadowych pochodzących z paleozoiku. Tworzy zrąb tektoniczny wypiętrzony w okresie orogenezy alpejskiej.
Maroko jest wyżynno-górzystym krajem, w którym występują piętra klimatyczne. Poza górami można tu wymienić słone jeziora i równiny.
Klimat
Klimat Maroka zaliczany jest do podzwrotnikowego na północy i zwrotnikowego na południu. Zaznacza się tu piętrowość klimatyczna, widoczna głównie jako piętrowość opadów, temperatury i roślinności.
Na klimat Maroka ma wpływ Atlantyk, w strefie nadmorskiej klimat jest łagodniejszy i chłodniejszy w porównaniu z wnętrzem kraju. W północnej strefie nadmorskiej, panuje klimat strefy śródziemnomorskiej, a pogoda jest prawie taka sama jak na wybrzeżu hiszpańskim.
W górach jest chłodniej, wraz z wysokością spadają temperatury. Na równinach w głębi kraju kraju jest sucho. Zimą panuje chłód, a latem temperatury są wysokie.
Opady w Maroku, które zaliczane jest do krajów półpustynnych i pustynnych są średnie. Na wybrzeżu, ze względu na chłodny Prąd Kanaryjski oscylują w granicach 400–500 mm. W głębi lądu, na południu, gdzie rozciąga się pustynia i słone równiny opady osiągają maksymalnie 100 mm. W niektórych miejscach utrzymują się średnio na poziomie 60 mm, co odpowiada wysokości opadów na obszarach pustynnych. W górach opady są wyższe. W Atlasie Wysokim przekraczają barierę 1000 mm, dzięki czemu biorą stamtąd początek liczne rzeki. Na północy, w pasie nadmorskim opady są nieco większe niż na zachodnim wybrzeżu, w Tangerze utrzymują się na poziomie 800 mm. Poza obszarami pustynnymi opady występują głównie w okresie jesienno-zimowym, do marca. Latem deszcz nie pada przez co najmniej trzy miesiące z wyjątkiem obszaru Atlasu, gdzie deszcz może spaść także latem. Zimą w górach pada śnieg, czasami zdarza się także opad śnieżny na niższych wysokościach.
Maroko zaliczane jest do ciepłych krajów. Jednak temperatury są zróżnicowane ze względu na wpływ prądów morskich. Na klimat ma przede wszystkim wpływ zimny Prąd Kanaryjski, który sprawia, że zimą temperatura na wybrzeżach oscyluje średnio na poziomie 12 °C, a latem wzrasta tylko do 22 °C. Nawet na południu są one zaledwie o jeden, dwa stopnie wyższe. W głębi kraju na równinach oraz terenach pustynnych i półpustynnych latem temperatury sięgają nawet 50 °C. Średnia temperatura dobowa latem dla terenów pustynnych to 29-34 °C. Wartości te zależą od wysokości nad poziomem morza.
Wody
Maroko jak na kraj pustynny ma duże zasoby wód rzecznych i podziemnych. Główną przyczyną jest ukształtowanie powierzchni kraju. Wysokie góry, ośnieżone zimą (listopad-maj) i otrzymujące duże opady deszczu głównie w okresie jesiennym, sprawiają, że Maroko posiada rozwinięty system rzeczny. Marokańskie rzeki wpływają do Oceanu Atlantyckiego i Morza Śródziemnego. Pomimo dużych opadów, większość rzek wysycha w okresie letnim, a największe jak Wadi Subu na północy w suchych latach zmieniają się w strumienie. Pogodę kształtują Atlantyk i basen Morza Śródziemnego, co sprawia, że nie każde lato jest wybitnie suche na północy kraju. Atlantyckie prądy morskie nie przynoszą jednak letnich opadów deszczu, co sprawia, że południowa część kraju jest suchsza od północnej. Również na północy, gdzie panuje klimat śródziemnomorski, lata są z reguły suchsze od zim. Niemniej Maroko jest wilgotniejsze od innych krajów Afryki Północnej, takich jak Libia czy Egipt, gdzie opady są znikome.
Maroko jest czasami nawiedzane przez lokalne powodzie, związane z roztopami śniegu w górach. Gwałtwownie topniejące śniegi powodują wezbranie wód w dolinach rzek, a w konsekwencji powodzie. Jest to jedynie ekstremalne zjawisko związane z pogodą, nie mające nic wspólnego z anomaliami.
Ponieważ latem zmniejsza się stan wód rzecznych, Maroko posiada liczne zbiorniki retencyjne, które nie tylko chronią przed wiosennymi powodziami, ale stanowią źródło wody pitnej oraz wody używanej w celu nawadniania terenów rolniczych.
Gleby
Najważniejszą grupą gleb, są czarne gleby ilaste, które występują w dolinach rzek oraz na terenach nizinnych. W górach Atlasu występują gleby brązowe (cynamonowe) oraz brunatne. Często są one kamieniste i mają płytką strukturę. Na terenach podgórskich na południowych i wschodnich stokach Atlasu występują półpustynne kserosole - szaroziemy. Na pustyni zaś litosole, gdzie w wielu miejscach tereny te są pozbawione życia (brak roślinności). Miejscami występują także słone gleby i wyschnięte słone jeziora.
Flora
Maroko ma dosyć bogatą florę. W dolinach rzek jak i na wybrzeżu powszechne są palmy, na północy zaś roślinność śródziemnomorska. W górach pierwotnie występowały sosny, dęby i akacje. Lasy te zostały jednak mocno przetrzebione na potrzeby głównie przemysłu. Obecnie zajmują jedynie 12% powierzchni kraju. Jednak większe kompleksy leśne zachowały się w Ar-Rifie oraz w Atlasie Wysokim i Średnim w postaci dębów, oliwek i pistacji. Licznie występują krzewy i pnącza. Występuje tu także cedr atlantycki, który porasta góry nawet do wysokości 3000 m n.p.m. Na obszarach półpustynnych i pustynnych występują suchorośla, a miejscami rosną palmy daktylowe, które porastają także nieliczne oazy.
Fauna
Duża część pierwotnej fauny uległa wyniszczeniu wraz z napływem ludności. Jeszcze w czasach rzymskich w lasach Ghabat al-Mamura bytowały słonie. W lasach koło Meknesu żyły lwy. Lasy te jednak podpalono w XVII wieku, by uporać się z drapieżnikami, które stanowiły plagę dla miejscowych. Słonie wyginęły pod koniec starożytności, a ostatni lew padł na początku XX w. Mimo to w Maroku wciąż istnieje duża liczba gatunków zwierząt, w tym drapieżnych, takich jak kobry czy skorpiony. Plagą wciąż pozostaje szarańcza, która niszczy użytki rolne. W lasach cedrowych gór Atlasu Średniego występują m.in. makaki magoty, żenety, rysie, jeżozwierze, owce grzywiaste. W paśmie Atlasu Wschodniego natknąć się można na susły, wiewiórki berberyjskie, ryjkonosy i muflony. Morskie obszary Maroka są również obfite w świat zwierzęcy. Występują tam m.in. liczne gatunki ryb, takie jak np. mieczniki, cefale, tuńczyki, leszcze morskie, węgorze, nitkopłetwy oraz ośmiornice i liczne gatunki skorupiaków. Żyją tu także morświny i delfiny. W Maroku występuje 100 gatunków ssaków w tym rzadkie szakale złociste, lamparty, gazele dorkas oraz 17 innych gatunków. Kraj ten zamieszkuje również około 210 gatunków ptaków w tym wiele brodzących. W Maroku żyją olbrzymie stada flamingów, a także orłosępy brodate, których rozpiętość skrzydeł osiąga do 3 metrów.
Geografia Ekonomiczna
Transport
Kolej
Kolej w Maroku w przeciwieństwie do innych państw afrykańskich jest dość rozwinięta, lecz nie tak jak to ma miejsce w Europie. W 2001 roku sieć kolejowa Maroka miała 1907 km długości, co daje średnią gęstość 0,4271 km linii na 100 km2. W tym na odcinku 1003 km sieć jest zelektryfikowana (prąd stały 3kV) a na 370 km sieć jest dwutorowa. W 2001 roku państwowy przewoźnik ONCF eksploatował 220 lokomotyw w tym 81 elektrycznych oraz 14 trójczłonowych elektrycznych zespołów trakcyjnych[1]. Najważniejszą linią kolejową jest linia łącząca Casablankę i Rabat linia ta została gruntownie zmodernizowana w latach 80. I jest przystosowana do prędkości 160km/h[2]. Głównym towarem, który przewozi kolej marokańska są fosforyty, dzięki którym w latach 30 rozwinęła się sieć kolejowa w Maroku. Produkcja fosforytów, a co za tym idzie również przewóz, mocno spadła w latach 70[3].
Historia
Tereny Maroka są siedzibą koczowniczych plemion berberyjskich. Historia Maroka sięga IV wieku p.n.e., kiedy istniało tam państwo mauretańskie (berberyjskie). Przejęte przez Rzymian po upadku Kartaginy, pozostawały przez wieki pod jej władaniem. Później na krótko ziemie te zostały przejęte przez Bizancjum, by stać się ostatecznie domeną świata arabskiego i islamu. Rządzone przez następujące po sobie arabskie i berberyjskie dynastie.
W XIX wieku Maroko było areną ścierających się wpływów potęg kolonialnych takich jak Francja, Wielka Brytania, a także przez krótki czas Niemcy. W wyniku porozumienia w Fezie z 1912 roku Maroko stało się protektoratem Francji, a w 1956 roku uzyskało niepodległość. Na tle dokonanych przez fracuskich kolonizatorów przesunięć granic w 1963 doszło do wojny o Tindouf z Algierią (Maroko uważało tę algierską prowincję za swoją własność, utraconą w chwili uzyskania niepodległości). Niepodległe Maroko jest monarchią, które ma ugruntowaną pozycję w świecie arabskim. Od szeregu lat istnieje nierozstrzygnięty problem Sahary Zachodniej, który musiał być zażegnany przez siły ONZ.
W 1987 Maroko złożyło wniosek jako kandydat Unii Europejskiej. Odmówiono mu szans na członkostwo, m.in. z powodu nierozwiązanego konfliktu z Saharą Zachodnią. Od tego czasu pozostaje krajem stowarzyszonym.
Turystyka
Ośrodki turystyczne
Najbardziej popularnymi regionami turystycznymi są wybrzeża Morza Śródziemnego oraz Oceanu Atlantyckiego. Oprócz licznych mniejszych kąpielisk nadmorskich, znajduje się w Maroku kilka większych miast, o wysokich walorach turystycznych: Rabat, Casablanca, Tanger, Marrakesz i Agadir. Do godnych odwiedzenia miast państwa Maghrebu można również zaliczyć trzy dawne stolice królewskie: Fez, Marrakesz i Meknes. Na południu kraju wartym odwiedzenia jest Tiznit, gdzie na lokalnym targu oferowane są wyroby biżuterii Berberyjskiej oraz przejazdy na dromaderze. W Kuliminie istnieją targi wielbłądów. Mało wykorzystane są dwie górskie miejscowości Azru i Ifran w Atlasie Średnim, a także Michlifene – ośrodek sportów zimowych. Dzięki dogodnym połączeniom promowym turyści z Francji i Hiszpanii stanowią większość w ogólnym udziale odwiedzających ten kraj. Turystyka stanowi coraz większe znaczenie w gospodarce Maroka, które jest w czołówce państw Afrykańskich (po Egipcie i Tunezji) pod względem wielkości ruchu turystycznego. Zawdzięcza to głównie dość dobrze rozwiniętej bazie turystycznej i niskiej sezonowości, a także coraz większej europeizacji kraju. Lista obiektów z Maroka na światowej liście dziedzictwa UNESCO w Afryce liczy osiem pozycji.
Kuchnia marokańska
Kuchnia marokańska jest jedną z najciekawszych wśród arabskich. Podczas ramadanu spożywana jest harira – zupa ze świeżej kolendry, soczewicy, fasoli i jagnięciny. Tażin (tagine) to mięso (baranina, wołowina, drób) z cebulą i innymi warzywami oraz różnymi dodatkami jak zioła i przyprawy. Równie popularnym nie tylko w Maroku jest kuskus, tradycyjna potrawa piątkowa. Na deser podawane są ghoriba, czyli ciastka z migdałami lub sezamem. Do popicia Marokańczycy przyrządzają mieszankę herbaty zielonej – (zazwyczaj jest to gunpowder) z miętą i cukrem; znana jest w Polsce pod nazwą Marokańska, lub Tuareg[8].
Podział administracyjny
Maroko podzielone jest na 16 regionów. Obecny podział administracyjny obowiązuje od 1997 roku.
Asz-Szawija-Wardigha
Dukkala-Abda
Fez-Bulman
Al-Gharb-Szararda-Bani Ahsin
Wielka Casablanca
Kulimin-Asmara
Al-Ujun-Budżdur-Sakija al-Hamra
Marrakesz-Tansift-Al-Hauz
Meknes-Tafilalt
Region Wschodni
Wadi az-Zahab-Al-Kuwira
Rabat-Sala-Zammur-Za'ir
Sus-Masa-Dara
Tadila-Azilal
Tangier-Tetuan
Taza-Husajma-Taunat
Tagi: strefa śródziemnomorska maroko
